Δημόσια και ιδιωτικά ΑΕΙ

Γράφει ο Παναγιώτης Τζουνάκος

«…όλοι σας αντιλαμβάνεστε ότι υπάρχουν και συνταγματικοί περιορισμοί, ως προς τη δυνατότητα να παρέχεται ιδιωτική τριτοβάθμια εκπαίδευση και όσο δεν αλλάζει το άρθρο 16, αυτό δεν είναι κάτι το οποίο θα είναι εφικτό»* Κ. Μητσοτάκης, 15/2/2023.

Σύνταγμα της Ελλάδος άρθρο 16:

Παρ. 5 «Η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση…».

Παρ. 8 «… Η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται».

Είναι ρητή και ξεκάθαρη η θέση του Συντάγματος, χωρίς να επιδέχεται καμία αμφισβήτηση ότι η ίδρυση ΑΕΙ από ιδιώτες απαγορεύεται. Μερικοί υποστηρίζουν ότι το άρθρο 16 παρ. 5 και 8 μπορεί να παρακαμφθεί μέσω «σύμφωνης με το ενωσιακό και διεθνές δίκαιο ερμηνείας» και άλλοι ότι το ενωσιακό και διεθνές δίκαιο δεν επιβάλλει τη νομοθέτηση πλαισίου για τη λειτουργία ιδιωτικών ή μη κρατικών Πανεπιστημίων. Η έμμεση επίκληση από τους πρώτους του άρθρου 28 του Συντάγματος που ορίζει τα περί «διεθνών συμβάσεων» (παρ. 1), καθώς και «συμφωνιών και συνθηκών» (παρ. 2), δεν είναι τίποτα άλλο παρά η προσπάθεια εύρεσης μιας άλλης οδού για την επίτευξη του ίδιου αποτελέσματος.

«…-όχι λειτουργία “ελληνικών ιδιωτικών πανεπιστημίων”, όχι αυτόματη ισοτιμία πτυχίων-, τι επιδιώκεται με το εν λόγω πυροτέχνημα; Προηγούμενο ανάλογης χρήσης του άρθρου 28 δεν υπάρχει. Η οδός της συνταγματικής αναθεώρησης του άρθρου 16, η μόνη νομικά ορθόδοξη και πολιτικά καθαρή…» (Κώστας Μποτόπουλος, συνταγματολόγος).

«…η σημασία της μεταρρύθμισης φαίνεται να είναι περισσότερο οικονομική και λιγότερο εκπαιδευτική (…) η ανάπτυξη στη Ελλάδα πανεπιστημίων αιχμής δύσκολα θα επιτευχθεί μέσω παραρτημάτων που πάντοτε λειτουργούν ως φτωχοί συγγενείς μητρικών ιδρυμάτων (…) το πιθανότερο μάλλον είναι πως θα προσελκύσουμε εκπαιδευτικά ιδρύματα δεύτερης κατηγορίας και κάτω». (Στάθης Καλύβας, Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, άτυπος σύμβουλος του πρωθυπουργού.)

Οι όποιες αδυναμίες της δημόσιας ανώτατης εκπαίδευσης δεν αντιμετωπίζονται με την ιδιωτικοποίηση, αλλά με την συνεχή υποστήριξη και αύξηση της κρατικής επιχορήγησης. (Στην Ελλάδα στο 4% του ΑΕΠ είναι οι δαπάνες για την Παιδεία. Οι λιγότερες από ποτέ.) Άλλωστε, όσα ιδιωτικά πανεπιστήμια έχουν ικανοποιητικό επίπεδο σπουδών και ανθρώπινου δυναμικού λαμβάνουν σημαντική κρατική χρηματοδότηση. Είναι επίσης γνωστό ότι τα σοβαρά ξένα πανεπιστήμια δεν δημιουργούν παραρτήματα σε άλλες χώρες. Γι’ αυτό το πανεπιστήμιο δεν μπορεί και δεν πρέπει να ενταχθεί στις σκοπιμότητες ιδιωτικών συμφερόντων, ντόπιων και ξένων, που έχουν αποκλειστικό σκοπό το κέρδος, μια θέση ακραίου φιλελευθερισμού, στην οποία δίνει εξετάσεις η κυβέρνηση Μητσοτάκη.

Τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα από τη μεταπολίτευση και μετά τα πανεπιστήμια σε όλα τα γνωστικά πεδία είναι προσανατολισμένα στην αναπαραγωγή μιας νέας τάξης πραγμάτων με στόχο συγκεκριμένες δεξιότητες, που αποβλέπουν στη δημιουργία εξειδικευμένων στελεχών για την αγορά εργασίας και κυρίαρχη επιδίωξη τον έλεγχο, την επιτήρηση και την πειθάρχηση της κοινωνίας. Δεν μπορεί να υπάρξει επιστημονική γνώση και έρευνα σε μια κοινωνία που περιορίζει την κριτική σκέψη. Εμβληματική είναι διακήρυξη του Διαφωτισμού ότι, τα πάντα υπόκεινται στην κριτική εξέταση: η κριτική του καθαρού λόγου, του δικαίου, της πολιτικής οικονομίας συμπεριλαμβανομένης και της θρησκείας. Το βασικότερο όμως όλων είναι ότι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα επηρεάσουν τα περιεχόμενα και τα προγράμματα σπουδών ολόκληρης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αφού θα υποβαθμίσουν τις ανθρωπιστικές επιστήμες, με αποτέλεσμα αργά αλλά σταθερά να περιθωριοποιείται η κριτική ικανότητα και η παραγωγή γνώσης. Ακόμη, καταργούν το δικαίωμα της ισότιμης πρόσβασης στο αγαθό της Παιδείας ανεξάρτητα από την οικονομική κατάσταση, εντείνουν τις κοινωνικές ανισότητες, δημιουργούν δύο κατηγορίες πολιτών και ενισχύουν περισσότερο τα θεμέλια της ταξικής κοινωνίας, σε αντίθεση με τα δημόσια, τα οποία δεν περιορίζονται στο στενό ορίζοντα της επαγγελματικής κατάρτισης, αλλά συμβάλουν στη διαμόρφωση υπεύθυνων ανθρώπων με επιστημονική, κοινωνική, πολιτιστική και πολιτική συνείδηση.

Και στο παρελθόν έχει επιχειρηθεί η παράκαμψη του Συντάγματος μέσω των μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών(!) πανεπιστημίων και τη δημιουργία ουσιαστικά ιδιωτικών ΑΕΙ. Το 2006-07 η τότε υπουργός Παιδείας Μ. Γιαννάκου, αλλά και ο Γ. Παπανδρέου προσπάθησαν να παρακάμψουν το άρθρο 16 του Συντάγματος, αλλά η μαζικότητα, η δυναμική και το εύρος των φοιτητικών κινητοποιήσεων το απέτρεψαν. Ο Κ. Μητσοτάκης κάλεσε από το βήμα της Βουλής τον ΓΑΠ «μαζί να πάμε να βρούμε τους 180 βουλευτές και να σταματήσει επιτέλους αυτή η ελληνική ιδιαιτερότητα του κρατικού μονοπωλίου στην ανώτατη εκπαίδευση». Σημειώνεται ότι ο Ν. Ανδρουλάκης αρχικά είχε ταχθεί υπέρ των ιδιωτικών πανεπιστημίων και τώρα τάσσεται κατά, αποκαλύπτοντας τις παλινωδίες του νέου ΠΑΣΟΚ, οι οποίες επιβεβαιώθηκαν και στην ψηφοφορία για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών, όπου το 1/3 των βουλευτών του δεν ακολούθησε τη γραμμή του κόμματος. Ο Α. Παπανδρέου στη συζήτηση για το Σύνταγμα του 1975 ζητούσε να κλείσουν τα ιδιωτικά σχολεία, παρότι είχε φοιτήσει σε ένα από αυτά, λέγοντας τα υπάρχοντα να συνεχίσουν, αλλά να μην επιτραπεί εφεξής η ίδρυση νέων. Αργότερα ως πρωθυπουργός στήριξε τα δημόσια σχολεία και όχι τα πρότυπα των διαφόρων ελίτ.

Οι συνεχιζόμενες φοιτητικές κινητοποιήσεις είναι ιδιαίτερα μαζικές και οι συγκρούσεις με την κυβέρνηση μετωπικές σε όλα σχεδόν τα πανεπιστήμια της χώρας. Γιατί μόνο η σπουδάζουσα νεολαία μπορεί να αποτρέψει την ιδιωτικοποίηση της Παιδείας. Με χρυσαυγίτες είχε ταυτίσει τους καταληψίες φοιτητές, ως υφυπουργός Παιδείας, ο Α. Συρίγος και ο πρωθυπουργός τους αποκάλεσε ληστές, μη αντιλαμβανόμενος για μια ακόμη φορά το περιεχόμενο αυτών που λέει, θεωρώντας ότι το 41,5% του δίνει τη δυνατότητα να λέει ό,τι θέλει και να κάνει ό,τι θέλει.

Ότι η είσοδος στα ιδιωτικά θα γίνεται με πανελλήνιες εξετάσεις και όσοι δεν περνάνε στα Δημόσια δεν θα μπαίνουν στα ιδιωτικά είναι μια πλάνη, μια υποχώρηση, για να σταματήσουν οι κινητοποιήσεις και να εμπεδωθεί στην ελληνική κοινωνία σιγά-σιγά η έννοια της ιδιωτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η οποία από το 2025-2026 και μετά να καθιερωθεί.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ και την Eurostat, η πλειονότητα των φοιτητών διεθνώς σπουδάζει σε δημόσια Πανεπιστήμια και συγκεκριμένα το 70% στις χώρες του ΟΟΣΑ και το 79,2% στις χώρες της ΕΕ.

*«Μπορείς να κοροϊδεύεις όλους για λίγο, ή μερικούς για πάντα, αλλά δεν μπορείς να κοροϊδεύεις όλους για πάντα» (λόρδος Acton, ιστορικός).