Η Γλώσσα - (Ένας ζωντανός «οργανισμός» που εκφράζει εύγλωττα τη σύγχρονη πραγματικότητα)

Γράφει ο Παναγιώτης Τζουνάκος

Για την ψυχική ικανοποίηση του ανθρώπου, την εκπλήρωση των επιθυμιών του και την επιτυχία των σκοπών του είναι απαραίτητη η απόκτηση και η διεύρυνση της γνώσης, το άνοιγμα των οριζόντων της νόησης και της κατανόησης, η πνευματική ανάπτυξη, η καλλιέργεια της γλώσσας της αλήθειας και της δυναμικής που απορρέει από τον χειρισμό της, τον χρωματισμό, την ένταση και την πειστικότητά της.

Η παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας θεσμοθετήθηκε το 2017 (ΦΕΚ της 24ης Απριλίου 2017) και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 9 Φεβρουαρίου, ημέρα θανάτου του Διονυσίου Σολωμού (9/2/1857), του εθνικού ποιητή της Ελλάδος. Η 21η Φεβρουαρίου κάθε χρόνου καθιερώθηκε ως η Διεθνής Ημέρα Μητρικής Γλώσσας από τη Γενική Συνέλευση της UNESCO της 17ης Νοεμβρίου 1999.

Η γλώσσα είναι ένας ζωντανός «οργανισμός», που συνέχεια ανανεώνεται προκειμένου να εκφράσει εύγλωττα τη σύγχρονη πραγματικότητα. Ο Ρουμάνος φιλόσοφος Εμίλ Σιοράν (1911-1995) έχει γράψει για τη γλώσσα: «Ένας λαός βρίσκεται σε πλήρη παρακμή, βρίσκεται εκτός Ιστορίας από τη στιγμή που δεν πιστεύει πλέον στη γλώσσα του, από τη στιγμή που παύει να την θεωρεί υπέρτατη μορφή έκφρασης, ως τη γλώσσα καθ’ εαυτήν». Η πλούσια ελληνική γλώσσα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ήταν και είναι μια πλήρης και ισχυρή κινητήρια δύναμη στο πεδίο της επικοινωνίας, υπήρξε ο θεμελιωτής του ελληνισμού και η στήριξή του κατά τη μακραίωνη πορεία του. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα με τον Ξέρξη, όταν ζήτησε γην και ύδωρ από τους Αθηναίους με τους απεσταλμένους και τον διερμηνέα τους, με τον Θεμιστοκλή να καταδικάζει σε θάνατο τον διερμηνέα, γιατί τόλμησε να χρησιμοποιήσει την ελληνική γλώσσα, για να μεταφέρει τις διαταγές ενός βαρβάρου.

Γράφει ο Ομ. Καθηγητής του ΑΠΘ Φοίβος Γκικόπουλος: «Πρωταρχικό καθήκον κάθε ανθρώπου των γραμμάτων είναι σήμερα η “αναστήλωση” της γλώσσας. Και είναι επαναστατικό αυτό το καθήκον: για να διαφυλάξει τον πλούτο, το βάθος, τα αχαλίνωτα ξαφνιάσματά της, την ασάφειά της που ισοδυναμεί με την πολυπλοκότητά της. Την ακριβή τιμή της, κόντρα στην τσιγκουνιά των τηλεοπτικών αποταμιευτών, για τους οποίους όλες οι σύνθετες εκφράσεις και έννοιες πρέπει να απλοποιηθούν». Και «Η γλώσσα που χρησιμοποιούμε και που είναι η αληθινή μας πατρίδα εξελίσσεται στον χρόνο, αλλά ταυτόχρονα φθείρεται, απειλείται από την τηλεοπτική, γραφειοκρατική, λογοτεχνική, τεχνολογική, πολιτική κ.λπ. χυδαιότητα. Όταν υποβαθμίζεται η γλώσσα, υποβαθμιζόμαστε κι εμείς που τη μιλάμε. (…) Μεγάλο μέρος από τις 6.800 ομιλούμενες σήμερα γλώσσες στον κόσμο είναι μοιραίο να εξαφανιστούν τα επόμενα πενήντα χρόνια για να δώσουν τη θέση τους στην προέλαση των παγκόσμιων γλωσσών, κυρίως της αγγλικής. Τα προγνωστικά είναι ότι μια ολοκληρωμένη παγκοσμιοποίηση συνεπάγεται, ήδη για το τέλος του 21ου αιώνα, ένα και μοναδικό ιδίωμα για όλους. Αναφορικά δε με την ελληνική γλώσσα, σήμερα είναι μια θάλασσα με εισροή παραπόταμων από κάθε μέρος του κόσμου και διασχίζεται από ρεύματα των πιο διαφορετικών λέξεων».

Ο λαϊκισμός, δηλαδή ο τρόπος χρησιμοποίησης της γλώσσας, ώστε τα μεγάλα, σύνθετα και δυσεπίλυτα προβλήματα να αντιπαρέρχονται εύκολα, το επιφανειακό και επιδερμικό ακούμπημα, η τάση για σκέπασμα και κουκούλωμα και η μετάθεσή τους στο διηνεκές είναι κατ’ εξοχήν κυρίαρχες πολιτικές σκοπιμότητες. Η επιλογή που επιχειρεί να παρασύρει τον λαό και να εμφανίσει τις πρακτικές από εναντίον του σε υπέρ του είναι παλιά γνώριμη προσπάθεια εσκεμμένης σύγχυσης και ψευτοδιλημμάτων, με τη δημαγωγία και την κολακεία να επιστρατεύονται για τον σκοπό αυτόν. Ως τέχνη της εξαπάτησης στο στόμα των χρησμένων της αυθεντίας, της ειδικότητας και της μοναδικότητας κινητοποιεί τις απροσανατόλιστες μάζες προς τον κατήφορο συγκεκριμένων στόχων. Με το πνεύμα εξασθενημένο και τη γλώσσα ελεγχόμενη, με τις δυνάμεις της αντίδρασης και της αντίστασης πλήρως απενεργοποιημένες, η δημιουργία και η εμφάνιση του πόπολου είναι το αποτέλεσμα της πειθαρχίας, της υπακοής, της απόλυτης υποταγής.

Πολλά ερωτηματικά προκύπτουν από την περιήγηση στους κοινωνικούς χώρους. Αμφιβάλλει κανείς ότι υπάρχει πνευματική υστέρηση και γλωσσική ανεπάρκεια; Μήπως είναι αρκετά μεγάλο το ποσοστό και συνεχώς αυξάνεται; Δεν πρέπει και αυτοί να εκπροσωπηθούν στο πολιτικό σύστημα; Μήπως η αντιπροσώπευση είναι πολυπληθής, με τη πλάστιγγα να γέρνει μόνιμα και σταθερά προς συγκεκριμένη κατεύθυνση;

Και αν αυτά συμβαίνουν και έχουν γίνει βιώματα ή και πιστοποιούν τα εξαρτήματα των κατευθυνόμενων μηχανών παραγωγής πλούτου και υλικών αγαθών, ένα είναι βέβαιο. Ότι η πνευματική υπόσταση άρρηκτα δεμένη με τις αρχαιοελληνικές αξίες και εκφρασμένη με την αρτιότητα της γλώσσας, θα είναι ο κύριος και ο μοναδικός δοκός πάνω στον οποίο στηρίχθηκε, στηρίζεται και θα στηρίζεται η Ελληνική κοινωνία εμπλουτισμένη με τα μνημεία, αδιαμφισβήτητες εστίες φωτός, πηγές ενός απαράμιλλου και ασύγκριτου πολιτισμού.

ΥΓ. Τα αρχαιοελληνικά κείμενα: «Πιστεύω τω φίλω …», «Δαρείου και Παρυσάτιδος …», «Οὐ πολλοῦ δέω χάριν ἔχειν, …», «Τί τηνικάδε ἀφῖξαι, ὦ Κρίτων; …», «ἄνδρα μοι ἔννεπε, μοῦσα, …» και άλλα πολλά, μήπως πρέπει να διδάσκονται από το πρωτότυπο, από την Α΄ τάξη του Γυμνασίου, ώστε να συμβάλλουν στην πληρότητα της νεοελληνικής γλώσσας;