Γράφει ο Στέφανος Ηλ. Βρεττάκος*

Ομιλία στο πλαίσιο του Εορτασμού της Εθνικής Αντίστασης και της επιμνημόσυνης δέησης για τους εκτελεσθέντες στο Μονοδένδρι από τα στρατεύματα κατοχής

Από την Αντιπεριφερειάρχη Λακωνίας κ. Αδαμαντία Τζανετέα, είχα την τιμή και την χαρά να κληθώ να εκφωνήσω, την Κυριακή, 25η-11-2018, στο πλαίσιο του Εορτασμού της Εθνικής Αντίστασης, που στην πόλη μας ταυτίζεται με την ημέρα που τελείται η επιμνημόσυνη δέηση για τους εκτελεσθέντες από τους Γερμανούς την 26η-11-1943 στο Μονοδένδρι, την σχετική, εθιμοτυπική ομιλία.

Σας την παραθέτω:

«Αγαπητέ μου αδελφέ Νίκωνα χαίρε είμεθα καλά το αυτό επιθυμώ και δι’ εσέ. Με τον γυιό της Ζουρμπούς σουστειλα ένα πιστοποιητικό και ένα γράμμα κοίταξε αν έλθει στις φυλακές να τον δεις. Για την ονομαστική σου εορτή σου ευχόμαστε όλοι να ζήσεις χρόνια πολλά και ευτυχισμένα και με το καλό ναρθής. Οι φίλοι σου όλοι σε περιμένουν ανυπόμονα ο Πότης στεναχωρείται που έχασε τις βόλτες του και αποχωρίστηκε προσωρινά από την παρέα του. Σήμερα είμαστε όλο το απόγευμα μαζί. Έλαβα τα γράμματα σου και ευχαριστήθηκα, όχι μόνον εγώ αλλά και όλοι μας, που είσαι καλά και που τα περνάτε καλά. Βέβαια η στεναχώρια σας δεν φεύγει με την καλοπέραση. Αλλά όταν με το καλό ‘ρθείτε τότε όλα θα τα ξεχάσετε. Άλλωστε καθώς μου γράφεις παρέα είσαστε καλά και πες με τα καλαμπούρια φεύγει και η στενοχώρια. Εμείς είναι αλήθεια ότι είμαστε αρκετά στεναχωρημένοι για την προσωρινή μας απομάκρυνση αλλά παρηγοριόμαστε όταν μαθαίνουμε τα νέα σας και σκεπτόμενοι ότι δεν είμαστε μόνοι μας και ότι γρήγορα θα ξανασμίξουμε. Από υγεία είμαστε όλοι καλά. Έχεις πολλά φιλιά από όλους μας και χαιρετίσματα από όλους τους φίλους σου.

Σε φιλώ, ο αδελφός σου

Σπύρος Τζινιέρης, 26-11-1943»

Η ευχετήρια αυτή επιστολή, που ανακαλύφθηκε από εμένα τυχαίως, μέσα σε ένα παλιό βιβλίο, τον περσινό χειμώνα, γραμμένη από τον παππού μου, Σπύρο Παναγή Τζινιέρη, την 26η Νοεμβρίου 1943, ανήμερα του Αγίου Νίκωνος, απευθυνόμενη στον δίδυμο αδελφό του, Νίκωνα, που βρισκόταν κρατούμενος από την 6η Νοεμβρίου 1943 μαζί με άλλους 93 Λάκωνες -92 άνδρες και μία γυναίκα- στις Φυλακές Τριπόλεως, δεν έφτασε ποτέ στον παραλήπτη της.

O τότε μόλις δεκαοκτάχρονος Νίκωνας, μαζί με άλλους 99 κρατούμενους -τους 93 Λάκωνες συν 7 Αρκάδες τυχαία επιλεγέντες από τους λοιπούς κρατούμενους στις εν λόγω φυλακές- την 07.30 πρωϊνή της ιδίας ημέρας είχε εκτελεστεί από τους Γερμανούς κατακτητές, στην θέση Διακόπη ή Μήτσου Μάνδρα του Μονοδενδρίου.

Η εν λόγω εκτέλεση έγινε ως αντίποινο για την επίθεση που είχαν πραγματοποιήσει την προηγούμενη ημέρα, 25η Νοεμβρίου 1943, στην ίδια θέση, αντάρτες του ΕΛΑΣ, κατά μίας φάλαγγας τριών φορτηγών οχημάτων των Γερμανών κατακτητών που εκτελούσε τακτικό δρομολόγιο μεταφέροντας την επιμελητεία μίας διλοχίας στρατιωτών τους που ήταν εγκατεστημένη στην Σελλασία, στην οποία επίθεση σκοτώθηκαν 2 Γερμανοί και συνελήφθησαν αιχμάλωτοι των ανταρτών 11.

Το ανακοινωθέν του διάσημου, εντός εισαγωγικών, ΚΑΙ για την μετέπειτα σφαγή στα Καλάβρυτα Γερμανού Υποστράτηγου, διοικητή της 117ης Μεραρχίας Ορεινών Καταδρομών, Καρλ Λε Σουίρ, για την αποτρόπαια πράξη είχε την ίδια ψυχρότητα με τον τρόπο εκτέλεσής της από τους κατωτέρους του:

«Ως εξιλαστήριο μέτρο δια την δειλήν και επίβουλην επίθεση ανταρτών εις γερμανική φάλαγγα αυτοκινήτων εις τον δρόμο Τριπόλεως-Σπάρτης την 25 Νοεμβρίου 1943, εξετελέσθησαν οι κάτωθι την 26 Νοεμβρίου 1943 εις τόπον εφορμήσεως» και ακολουθούσε ο κατάλογος των 100 εκτελεσθέντων.

Η τελευταία φορά που ο παππούς μου, Σπύρος Τζινιέρης, θα δει τον νεκρό, πλέον, δίδυμο αδελφό του, θα είναι το πρωί της 28ης Νοεμβρίου 1943, όταν τρία φορτηγά αυτοκίνητα φορτωμένα με τα πτώματα 96 νεκρών - 4 βρεσθενιώτες μεταφέρθηκαν από τόπο της εκτέλεσης κατευθείαν στα Βρέσθενα-, ερχόμενα από το Μονοδένδρι θα διασχίσουν την οδό Αγίου Νίκωνος, κατευθυνόμενα προς το νεκροταφείο της Σπάρτης για τον ενταφιασμό των νεκρών.

Βλέπετε οι Γερμανοί, όχι μόνο άφησαν τα σώματα των δολοφονημένων επί δύο ημέρες στον τόπο της εκτέλεσής τους, έρμαια των αγριμιών και των πιατσικολόγων που τα σκύλευσαν, αλλά κατόπιν απαγόρευσαν στους συγγενείς τους να θάψουν τους νεκρούς τους, αναθέτοντας το έργο της ταφής τους σε συνεργείο εργατών που υπό την εποπτεία των Γερμανών στρατιωτών που είχαν αποκλείσει την είσοδο στο κοιμητήριο, τους έθαψε σε δύο ομαδικούς τάφους.

Λες και το άγος για την αποτρόπαια πράξη το έφεραν τα θύματα και όχι οι δολοφόνοι τους.

Γράφει, λοιπόν, ο ίδιος ο παππούς μου, διότι ποτέ δεν το είπε σε κανέναν από εμάς τους οικείους του, πιθανολογώ για να μας προστατεύσει, ότι όταν η μακάβρια πομπή περνούσε δίπλα από την οικία Μαρκόπουλου -γωνία Αγίου Νίκωνος και Βρασίδου, κοντά στο σημερινό εργατικό κέντρο-, διέκρινε στην καρότσα του τελευταίου αυτοκινήτου, ανάμεσα στον σωρό των δολοφονημένων, το πτώμα του αδελφού του, το οποίο αναγνώρισε διότι ως δίδυμοι φορούσαν τα ίδια ρούχα.

Παρόμοιες τραγικές αναμνήσεις είμαι βέβαιος ότι θα διασώζουν όλες οι οικογένειες των 100 εκτελεσθέντων στο Μονοδένδρι την 26η Νοεμβρίου του 1943, που έχασαν τους δικούς τους ανθρώπους.

Τεράστιο, εξάλλου, ήταν το πλήγμα που υπέστη, εκτός των οικογενειών τους, και η τοπική κοινωνία της Σπάρτης από την απώλειά τους.

Μορφές όπως ο Γιατράκος, ο Καρβούνης, ο Φικιώρης, ο Ζερβομπεάκος, ο Μακρής, ο Βουλούκος, ο Ανδριτσάκης, ο Τριήρης, ο Γκουζούλης, ο Κουκουμέλης κ.α., αποτελούσαν την ελίτ της σπαρτιατικής κοινωνίας, αυτούς πάνω στους οποίους τούτη, εκουσίως ή ακουσίως, στήριζε τις ελπίδες της για το μέλλον.

Βεβαίως, το να αναφερθώ σήμερα, 75 χρόνια μετά την τραγωδία στο Μονοδένδρι, στα αίτια, τις αφορμές, τις ιστορικές συγκυρίες και τις τραγικές περιστάσεις, υπό τις οποίες οι άνθρωποι αυτοί κατέληξαν απέναντι από τα χιτλερικά πολυβόλα εκείνο το κρύο πρωϊνό του Νοέμβρη του 1943, αποδίδοντας και εγώ με την σειρά μου, κατά το δοκούν, ευθύνες, είναι για εμένα πολύ εύκολο, ίσως δε και για κάποιους από εσάς πολύ επιθυμητό.

Παρόλα αυτά ΔΕΝ θα το κάνω!

Θαρρώ πως σκοπός της παρούσης εκδήλωσης μνήμης είναι να θυμηθούμε ΟΧΙ αυτά που μας δίχασαν, αλλά αυτά που μας ένωσαν απέναντι στον ένα και μοναδικό πραγματικό εχθρό, τον Ναζισμό!

Ας θυμηθούμε, λοιπόν, μαζί!

Ας θυμηθούμε ότι παρόμοια γεγονότα, όπως αυτό του Μονοδενδρίου, συνέβησαν σε όλη την Ελλάδα, από άκρου εις άκρον, κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής.

Δεκάδες χιλιάδες άμαχοι, ανάμεσά τους γυναίκες και παιδιά, σκοτώθηκαν από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής σε πράξεις προμελετημένων αντιποίνων, τα οποία δεν αποτελούσαν παρά εγκλήματα πολέμου, ευθείες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου.

Σύμφωνα με την έκθεση που κατέθεσε η ελληνική κυβέρνηση ως τεκμήριο στη Δίκη της Νυρεμβέργης, 91.000 άνθρωποι είχαν δολοφονηθεί ή εκτελεστεί ως όμηροι στα πλαίσια της γερμανικής κατοχικής πολιτικής αντιποίνων στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1941-1944.

Αυτή η κτηνώδης τακτική που έπνιξε στο αίμα την Πατρίδα μας, άφησε σε ερείπια τουλάχιστον 800 χωριά και κωμοπόλεις.

Τι να θυμηθούμε και τι να ξεχάσουμε;

Τα μαρτυρικά Καλάβρυτα; Το Δίστομο; Τα Γιαννιτσά; Την Κάνδανο; Το Κοντομαρί; Τα Ανώγεια; Το Χορτιάτη; το Κομμένο; Την Παραμυθιά;

Και βέβαια η φρικωδία, διότι περί αυτού επρόκειτο, δεν περιορίστηκε στην Χώρα μας. Τα ανωτέρω αποτέλεσαν πάγια τακτική του Τρίτου Ράιχ στις χώρες που κατέλαβε κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Πίστευαν οι Κατακτητές ότι με αυτό τον τρόπο θα κάμψουν τις όποιες αντιστάσεις των κατακτημένων λαών, θα τους καταστήσουν πειθήνια όργανά τους, άβουλους πιστούς της αυτοκρατορίας του ερέβους που επιθυμούσαν να εγκαθιδρύσουν.

Ειδικά στην περίπτωσή της Ελλάδας, όμως, οι Γερμανοί, παρά την κλασική παιδεία τους για την οποία πάντα υπερηφανεύονται, πιάστηκαν αδιάβαστοι• αγνοούσαν αυτό που ο Θουκυδίδης επισημαίνει στο 6ο βιβλίο του Πελοποννησιακού Πολέμου• ότι οι Έλληνες, σε αντίθεση με άλλους λαούς, ΔΕΝ δουλούνται!

ΔΕΝ γίνονται δούλοι!

ΔΕΝ υποδουλώνονται!

Και είναι αλήθεια ότι από την πρώτη στιγμή της εισβολής των Γερμανών στην Ελλάδα, την 6η Απριλίου 1941, το ανυπότακτο φρόνημα των Ελλήνων, που προ ολίγο είχε κοντέψει να πετάξει τους Ιταλούς στην θάλασσα, έδωσε το παρόν!

Γράφει ο Γεώργιος Σεφέρης στο ημερολόγιό του με ημερομηνία 7η Απριλίου 1941: το βράδυ η Μαρώ μου λέει πως σε ένα θάλαμο του νοσοκομείου της, όπου υπήρχαν είκοσι τραυματίες και ένα μόνο ποδάρι, ζήτησαν με αναφορά να τους βάλουν σε αεροπλάνα ή σε κανόνια, όπου τα ποδάρια δεν χρειάζονται, για να πολεμήσουν ακόμα.

Και ο Κωνσταντίνος Σταυρόπουλος, ο περίφημος αρχιεκφωνητής της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, από το στούντιό της στην Αθήνα, το πρωί της 27ης Απριλίου 1941, ενώ οι Γερμανοί εισέρχονται στην πόλη, απευθύνεται στους ακροατές για τελευταία φορά: Εδώ ελεύθεραι ακόμα Αθήναι! Έλληνες! Οι Γερμανοί εισβολείς ευρίσκονται εις τα πρόθυρα των Αθηνών. Αδέλφια! Κρατείστε μέσα στην καρδιά σας το πνεύμα του Μετώπου!

Και δεν μεσολάβησε μεγάλο διάστημα για να δείξουν οι Έλληνες ότι είχαν πάρει τα λόγια του τοις μετρητοίς!

Μέσα στο γενικό αρχικό σάστισμα που επικρατεί την άνοιξη του 1941, στο μούδιασμα της ακυβέρνητης πλέον κοινωνίας, αρχίζουν οι πρώτες συναντήσεις, οι πρώτες ψιθυριστές συζητήσεις για αντίσταση κατά του Κατακτητή.

Έτσι συγκροτούνται στα αστικά κέντρα, εκεί που οι Εγγλέζοι φεύγοντας από την Ελλάδα τον Μάιο του 1941 και έχοντας κατά νου αυτό που θα επακολουθούσε, έχουν αφήσει τους ανθρώπους τους με ασυρμάτους και εκπαιδευμένο για τον χειρισμό τους προσωπικό, οι πρώτες αντιστασιακές ομάδες που είναι όχι μόνο αστικές, αλλά και φοιτητικές. Είναι η ΠΕΑΝ, είναι η Χ, είναι η ΡΑΝ, είναι η Ιερή Ταξιαρχία, είναι η Εθνική Δράση, είναι η Σπίθα, είναι το Εθνικό Κομιτάτο, είναι ο ΕΔΕΣ Αθηνών και άλλες. Ο αριθμός τους μέχρι το τέλος της Κατοχής θα ξεπερνά τις 140, το δε κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η πανσπερμία των ιδεολογικών τους αποχρώσεων που εκτείνεται από την νοσταλγία της δικτατορίας του Μεταξά έως τα σοσιαλδημοκρατικά οράματα και η απουσία δομής πολιτικών οργανισμών, παρόλο που οι περισσότερες διαθέτουν πολιτικά προγράμματα.

Είναι τα αγόρια και τα κορίτσια της γενιάς του 40 και της Κατοχής που αντλούν το υψηλό φρόνημά τους από την πατριωτική έξαρση του πολέμου στην Αλβανία και τον αγώνα των οχυρών Μεταξά που έληξε χωρίς οι υπερασπιστές τους να ηττηθούν, αφού παραδόθηκαν όταν πλέον ο περαιτέρω αγώνας δεν είχε κανένα νόημα.

Τα παιδιά αυτά παρέχουν υπηρεσίες συγκέντρωσης πληροφοριών που μέσω των ασυρμάτων στέλνονται στο Κάϊρο, ενεργούν δολιοφθορές, τυπώνουν και μοιράζουν έγγραφα και προκηρύξεις, γράφουνε συνθήματα στους τοίχους για να τονώσουν το φρόνημα του ελληνικού λαού.

Η εξοικείωση με την ιδέα του θανάτου, από το θέαμα των πτωμάτων στους δρόμους των μεγάλων πόλεων, κυρίως της Αθήνας, τον τραγικό πρώτο χειμώνα της Κατοχής, μαζί με την αβεβαιότητα για την επόμενη ημέρα, η αίσθησή του ¨σήμερα ζείς και αύριο πεθαίνεις¨, κάνει αυτά τα παιδιά να μην χάνουν το χαμόγελό, την ανθρωπιά και κυρίως την νιότη τους.

Μου αρέσει να τα θυμάμαι φέρνοντας στο μυαλό μου το κατά τρόπον τινά αρχέτυπό τους, τον Γιώργο Θαλάσση, τον Μικρό Ήρωα, του Στέλιου Ανεμοδουρά!

Μέσα σε αυτό το κλίμα, εξάλλου, την 27η Σεπτεμβρίου του 1941 ιδρύεται το ΕΑΜ, που μέχρι να επιδιώξει να γίνει Ενιαίο Απελευθερωτικό Μέτωπο είναι Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, απευθύνεται σε όλους τους Έλληνες, συσπειρώνει στους κόλπους του τους περισσότερους εξ αυτών, γρήγορα μαζικοποιείται και προβαίνει σε εντυπωσιακές ενέργειες, όπως για παράδειγμα ο εορτασμός της πρώτης εθνικής επετείου της 28ης Οκτωβρίου 1941, η οργάνωση των συσσιτίων, η απεργία με σκοπό τη ματαίωση της αποστολής ελλήνων εργατών στην Γερμανία και άλλες.

Ταυτόχρονα, από άκρου εις άκρον της Ελλάδος, με πρωταγωνιστές τους έλληνες αξιωματικούς, κυρίως των κατώτερων βαθμών, αλλά όχι μόνο, γρήγορα οργανώνεται ένοπλο αντάρτικο.

Εκτός από τον ΕΛΑΣ και τον ΕΔΕΣ, τις δύο μεγάλες ένοπλες αντιστασιακές οργανώσεις που πρωταγωνίστησαν στην Αντίσταση με τα εντυπωσιακά επιτεύγματά τους -χαρακτηριστικότερο παράδειγμα η επιχείρηση ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου, που πραγματοποιήθηκε την 25η Νοεμβρίου του 1942 και είναι ο λόγος για τον οποίο η σημερινή ημέρα καθιερώθηκε ως ημέρα εορτασμού της Εθνικής Αντίστασης-, ο Ελληνικός Στρατός που έδρασε στην Πελ/σο και κυρίως στον Ταϋγετο, το 5/42 σύνταγμα του Συνταγματάρχη Δημητρίου Ψαρού που έδρασε στην Ρούμελη, ο Εθνικός Στρατός Απελευθερωτικής Προσπάθειας του ταγματάρχη Γεωργίου Κωστόπουλου, που έδρασε στην Θεσσαλία, η ΥΒΕ (Υπερασπισταί Βορείου Ελλάδος), η οποία αργότερα μετονομάστηκε σε Πανελλήνια Απελευθερωτική οργάνωση (ΠΑΟ), που έδρασε στην περιοχή Κεντρικής Μακεδονίας και Χαλκιδικής, η ομάδα του πρόσφυγα από τον Πόντο Αντώνη Φωστερίδη (ή αλλιώς ¨Τσαους Αντων¨), που έδρασε στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και ήταν ο φόβος και ο τρόμος των Βούλγαρων συμμάχων των Γερμανών, είναι μερικές μόνο από τις πολλές αντάρτικες ομάδες που σχηματίστηκαν και έδρασαν την περίοδο της Κατοχής στην Ηπειρωτική Ελλάδα, φθείροντας τις δυνάμεις του αντιπάλου και συμμετέχοντας στον ευρύτερο συμμαχικό στρατιωτικό σχεδιασμό, όπου και όποτε τους ζητήθηκε.

Και τι να πούμε για την Κρήτη……

Εκεί ο αγώνας δεν σταμάτησε ποτέ!

Εκεί, τον Μάιο του 1941, οι γερμανοί αλεξιπτωτιστές, το επίλεκτο σώμα του πομφόλυγα στρατάρχη Χέρμαν Γκαίρινγκ, στην αεραποβατική επιχείρηση που ενήργησαν για την κατάληψη του νησιού, υπέστησαν τέτοιες απώλειες, ιδίως από την αντίσταση των αμάχων, ώστε δεν ξαναχρησιμοποιήθηκαν από τους Γερμανούς ως σώμα αλεξιπτωτιστών σε όλη την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου!

Εκεί, η περιοχή του Αμαρίου, στην νότια Κρήτη, όπου αναπτύχθηκε μεγάλη συμμαχική δραστηριότητα σε συνεργασία με τους ντόπιους αντάρτες, υπό την κάλυψη των κατοίκων, είχε για το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής την κωδική ονομασία η Χώρα των Λωτοφάγων, ακριβώς διότι οι κάτοικοι της στόμα είχαν και μιλιά δεν είχαν!

Εκεί, τον Απρίλη του 1944, οι άγγλοι κομάντος με τους κρήτες αντάρτες απήγαγαν τον Γερμανό διοικητή της νήσου Κρήτης Στρατηγό Χαίνριχ Κράϊπε, και τον μετέφεραν με υποβρύχιο στο Κάϊρο, επίτευγμα που παρόμοιό του δεν υπήρξε άλλο σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη, προκάλεσε μάλιστα την οργή του ίδιου του Χίτλερ!

Και βέβαια, εκτός από την οργανωμένη αντίσταση, αυτό που πρέπει ιδίως να θυμηθούμε είναι οι καθημερινές πράξεις αντίστασης των μεμονωμένων ατόμων, που ακριβώς επειδή δεν καλύπτονταν από την ανωνυμία της συλλογικότητας, απαιτούσαν περισσότερο τσαγανό.

Είναι το θάρρος του γιατρού Χρήστου Καρβούνη, που ενώ φιλοξενούσε αναγκαστικά στο σπίτι του έναν γερμανό ανθυπολοχαγό, ταυτόχρονα στο ίδιο αυτό σπίτι υποδεχόταν ως φιλόξενος οικοδεσπότης, τον απεσταλμένο του Καϊρου, υπολοχαγό Γεώργιο Ταβερναράκη, που είχε έρθει να οργανώσει το αντάρτικο στην νότια Πελ/σο!

Είναι το θάρρος του δικηγόρου Γεωργίου Γιατράκου, που κρατούμενος ων στις Φυλακές της Τρίπολης μαζί με τους άλλους Λάκωνες, όταν κλήθηκε, προκειμένου να αφεθεί ελεύθερος, να υπογράψει δήλωση με την οποία δεσμευόταν ότι δεν θα αναμιχθεί σε καμία αντιστασιακή κίνηση, δήλωσε με αφοπλιστική ειλικρίνεια ότι δεν μπορούσε να το κάνει, διότι έτσι και αλλιώς δεν θα τηρούσε τον λόγο του.

Είναι το θάρρος του διευθυντή του εν Σπάρτη Υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας Αντωνίου Ζερβομπεάκου, να διαθέτει τον πολύγραφο της Τράπεζας για να τυπώνεται ο παράνομος τύπος.

Είναι το θάρρος των διδύμων αδελφών Νίκωνα και Σπύρου Τζινιέρη, να μεταφέρουν, μέρα μεσημέρι, μία γραφομηχανή Remington από την Μαγούλα στην Σπάρτη, πάνω σε ένα γαϊδουράκι, κάτω από μία λινάτσα, και εκ των υστέρων να την εγκαταστήσουν στο ανώγειο του σπιτιού τους, στο Λόφο της Σπάρτης, προκειμένου να δακτυλογραφούν σε αυτή το καθημερινό δελτίο του παράνομου τύπου, που το βράδυ κάθε ημέρας το διένειμαν στα καφενεία της πόλης.

Για όλα τούτα και για πολλά άλλα το ραδιόφωνο του BBC –η φωνή της Ελευθερίας στην Ευρώπη για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα-, σε όλη την διάρκεια της Κατοχής ξεκινούσε την ελληνική εκπομπή του με τρία στιγμιαία ηχητικά σήματα και ένα διαρκείας, που στην παγκόσμια γλώσσα Μορς είναι το γράμμα V, το πρώτο γράμμα της αγγλικής λέξης VICTORY, που στα ελληνικά σημαίνει Νίκη!

Μετά από όλα αυτά, που είναι γεγονότα και που επί τη ευκαιρία της σημερινής επετείου θυμηθήκαμε μαζί, είναι άραγε να αναρωτιέται κανείς γιατί έκτοτε, στην Παγκόσμια Συνείδηση, πάντοτε οι ήρωες δεν μπορούν παρά να πολεμούν σαν Έλληνες;

Σας ευχαριστώ!

Σημειώσεις: 1/Όλα τα γεγονότα που αφορούν την εκτέλεση των 100 στο Μονοδένδρι, αλλά και την Ιταλική και Γερμανική κατοχή στην Λακωνία, αντλήθηκαν από το ανέκδοτο βιβλίο του ήδη αποβιώσαντος Σπύρου Παν. Τζινιέρη και 2/ για τον αριθμό 100 ή 118 των εκτελεσθέντων σας παραπέμπω στο από Δεκεμβρίου 2017 πολύ ενδιαφέρον σχετικό άρθρο του Κων/νου Τζανετάκου που θα το βρείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://notospress.gr/article.php?id=34604.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

1/Κίτσος Μαλτέζος, Ο Αγαπημένος των Θεών, Πέτρος Στ. Μακρής-Στάϊκος, εκδόσεις Ωκεανίδα, 1999.

2/Ο Άγγλος Πρόξενος, Πέτρος Στ. Μακρής-Στάϊκος, εκδόσεις Ωκεανίδα, 2011.

3/Ημερολόγιον,Πολέμου-Κατοχής-Απελευθερώσεως, 1940-1944, Γιώργου Κ. Παππά, εκδόσεις Πατάκη, 2018.

4/Όψεις Κατοχικής Εμπειρίας στην Αθήνα (1941-1944), Ευαγγέλου Π. Καραγιάννη, εκδόσεις Συλλόγου Προς Διάδοσιν Ωφέλιμων Βιβλίων, 2016.

5/Προσωπική Μαρτυρία, Αναστασίου Πεπονή, Εκδόσεις Κέδρος, 1970.

6/Το Χρονικό της Σκλαβιάς, Χρήστου Ζαλοκώστα, Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας.

7/Οι Άλλοι Καπετάνιοι, Συλλογικό, Επιμέλεια Νίκος Μαραντζίδης, Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2008.

8/ «Αι Θυσίαι της Ελλάδος στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο», Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη, Εκδόσεις Καθημερινή, 2014.

9/Μέρες, Δ΄, Γιώργος Σεφέρης, Εκδόσεις Ίκαρος, 1986.

10/ Ένας Αρχαιολόγος στον Πόλεμο, Tom J. Dunbabin, Εταιρεία Κτηρικών Ιστορικών Μελετών, 2015.

11/Ο Κρητικός Μαντατοφόρος, Γιώργου Ψυχουντάκη, Εκδόσεις Επιλογές, 1986.

12/ Η απαγωγή του Στρατηγού Κράϊπε, Πάτρικ Λη Φερμορ, Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2016.

*Δικηγόρος Σπάρτης