Γράφει η Ελένη Ρήγα

«Ένα βιβλίο διαβασμένο από χίλιους διαφορετικούς ανθρώπους είναι χίλια διαφορετικά βιβλία», είχε πει ο διάσημος Ρώσος σκηνοθέτης Αντρέι Ταρκόφσκυ (1932-1986) και η «Λάσπη» αποδείχτηκε ένα βιβλίο που κατάφερε να αντικατοπτρίσει σε κάθε έναν αναγνώστη και ένα διαφορετικό κομμάτι του εαυτού του.

Η ιστορία που διαδραματίζεται είναι σκληρή. Ένας νέος άνθρωπος, μόλις 28 χρόνων, έχει πάρει την οριστική απόφαση να αυτοκτονήσει με ένα πιστόλι, αφού πρώτα κλείσει ανοιχτούς λογαριασμούς που έχει με τρία αγαπημένα του πρόσωπα, την κοπέλα του, την αδελφή του και την μητέρα του. Μέσα σε αυτό το προσωπικό και οικογενειακό δράμα, γεφυρώνονται πολιτικές, πολιτισμικές και φιλοσοφικές ανησυχίες ενός νέου που πάλεψε για να βρει την ταυτότητα και τη θέση του στον κόσμο.

Έτσι, παρακολουθούμε τον Αλέξανδρο, τον πρωταγωνιστή, να επιστρέφει ύστερα από μια δεκάμηνη αυτοεξορία στο εξωτερικό και να οργανώνει με μεθοδικότητα τις τελευταίες του κινήσεις.

Ο Αλέξανδρος είναι ένα άτομο με διαταραγμένο ψυχολογικό κόσμο και μια ιδιαίτερα διαστρεβλωμένη αντίληψη του περιβάλλοντος του και των συνανθρώπων του. Ο χαρακτήρας του δύσκολα γίνεται συμπαθής, όμως δεν είναι ακατόρθωτο να αισθανθεί κάποιος συμπόνοια για αυτή τη τραγική προσωπικότητα. Οι βασικοί παράγοντες που επηρέασαν τη διαμόρφωση ενός ανθρώπου που ακροβατεί ανάμεσα στα όρια του ωμού ρεαλισμού και του κυνικού παραλόγου εντοπίζονται στην αποξένωση που νιώθει όντας μετανάστης δεύτερης γενιάς, στην κοινωνική περιθωριοποίηση που βιώνει, στις πολιτισμικές διαφορές ανάμεσα σε αυτόν και την οικογένειά του και την υψηλή νοημοσύνη του που υπεραναλύει ακόμα και τις πιο ασήμαντες λεπτομέρειες.

Ο πρωταγωνιστής είναι ο δημιουργός της ίδιας του της τραγικότητας. Εγκλωβίζεται σε μια δίνη σκέψεων που διαμορφώνουν μια εναλλακτική, κίβδηλη πραγματικότητα, μακριά από την αλήθεια των γεγονότων που διαδραματίζονται γύρω του.

Αυτό που κέντρισε το ενδιαφέρον των αναγνωστών της Λέσχης ήταν η ιδιαίτερη μορφολογία του έργου. Η νεανική ορμή και τόλμη είναι έκδηλη στο λογοτεχνικό του ύφος του Χ. Α. Γκέζου. Έχουμε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, με τον κεντρικό πρωταγωνιστή να είναι και ο αφηγητής της ιστορίας. Έτσι, η αφήγηση αποκτά τη ροή του διαταραγμένου μυαλού του Αλέξανδρου. Ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια χειμαρρώδη, πολυεπίπεδη σύνταξη, όπου οι τελείες χρησιμοποιούνται σχεδόν με το σταγονόμετρο, «αναγκάζοντας» τον αναγνώστη να αφεθεί στο ρυθμό μιας ξέπνοης διήγησης. Η τεχνική της παράταξης συνωνύμων δίνει μια ζωντανή εικόνα της πολυπλοκότητας του μυαλού του που τον οδηγεί σε έναν σύγχρονο «αμλετισμό» - μια αναποφασιστικότητα που τον βασανίζει ακόμα και για τις πιο ασήμαντες επιλογές.

Το τέλος που επιλέγει να δώσει ο συγγραφέας είναι και αυτό που θα καθορίσει την αντίληψη του κάθε αναγνώστη για το έργο και το τελικό μήνυμα. Το πιστόλι πλέον είναι στο χέρι του κάθε αναγνώστη. Οι αισιόδοξοι, όσοι αγαπούν να βλέπουν τη ζωή, την τέχνη, να νικά το θάνατο και την ασχήμια θα ερμηνεύσουν το τέλος ως μια διέξοδο από την τρέλα προς τη ζωή. Οι πιο σκοτεινοί, θα δώσουν τη δική τους κάθαρση στην ταραγμένη ύπαρξη του Αλέξανδρου. Στο τέλος όμως, θα κερδίσει η λογοτεχνία και η ομόφωνη συμφωνία πως η «Λάσπη» είναι μια μοναδικά προκλητική αναγνωστική εμπειρία.