Μονεμβάσια: Ένα έργο επιπλέον πρόσβασης στην πόλη της «μόνης έμβασης», διχάζει

ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑ. Η εγκατάσταση τελεφερίκ στον βράχο της Μονεμβάσιας έχει προκαλέσει εντονότατο προβληματισμό και αυτόματα αντίλογο ανάμεσα σε όσους υποστηρίζουν ότι είναι αναγκαίο και σε εκείνους που εκτιμούν ότι δεν συνάδει με την φυσιογνωμία της Καστροπολιτείας. Εν τω μεταξύ δεν έχει γίνει σαφές αν πρόκειται για μεγάλο ανελκυστήρα (όπως στην Ακρόπολη) ή για τελεφερίκ δηλαδή βαγόνι που θα κινείται σε ράγες ή σε σύρματα.

Η εφημερίδα «Το Βήμα» αφιερώνει εκτενές δημοσίευμα σημειώνοντας ότι η κατασκευή του τελεφερίκ αν και είναι ένα έργο που υπόσχεται προσβασιμότητα σε άτομα με αναπηρία (ΑμεΑ) και τουριστική ώθηση, την ίδια στιγμή προκαλεί αντιδράσεις σε μερίδα της τοπικής κοινωνίας και πολιτιστικούς φορείς.

«Ανάμεσα στα τόσα προσωνύμια που πρόσφεραν απλόχερα στη Μονεμβασιά μέσα στους αιώνες το πιο ακριβές δεν προήλθε από στρατηγούς ή ποιητές, αλλά από την ίδια τη γεωγραφία της περιοχής. «Μόνη Εμβαση» αποκαλούσαν την Καστροπολιτεία, μια πόλη με μία και μοναδική είσοδο, σαν να δημιουργήθηκε για να κρατά έξω από τα τείχη ό,τι δεν ανήκει εκεί. Εδώ και καιρό σχεδιάζεται ένα τελεφερίκ που έρχεται να ανατρέψει – ή έστω να επανερμηνεύσει – αυτό το διαχρονικό χαρακτηριστικό της Καστροπολιτείας: τη μία είσοδο».

Το υπουργείο Πολιτισμού, ο Δήμος Μονεμβασιάς και η Περιφέρεια Πελοποννήσου υποστηρίζουν θερμά την κατασκευή ως μια αναγκαία και σημαντική εξέλιξη που θα κάνει την Ανω Πόλη προσβάσιμη, θα φέρει τουρισμό και θα «ανοίξει» τη Μονεμβασιά σε μια νέα εποχή.

Το έργο έχει εγκριθεί από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) και η χρηματοδότησή του προέρχεται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης, με προϋπολογισμό περίπου 6,8 εκατομμύρια ευρώ. Ποιο είναι, λοιπόν, το πρόβλημα σε μια πρωτοβουλία που φαίνεται να υποστηρίζει την καθολική προσβασιμότητα των ΑμεΑ, που απορροφά ευρωπαϊκά κονδύλια και εξυπηρετεί την τουριστική άνθηση ενός τόπου;

Το Βήμα γράφει επακριβώς:

Το πρόβλημα αναδείχθηκε πριν από λίγες μέρες, όταν η Europa Nostra, μια πανευρωπαϊκή ομοσπονδία μη κυβερνητικών οργανώσεων, κατέταξε τη Μονεμβασιά στα επτά πιο απειλούμενα μνημεία της Ευρώπης για το 2025. «Το έργο φαίνεται να εμπνέεται περισσότερο από κερδοσκοπικά ενδιαφέροντα παρά από ζητήματα προσβασιμότητας» παρατηρεί η Europa Nostra, υιοθετώντας τις ενστάσεις της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ). Σύμφωνα με την ανακοίνωσή της Europa Nostra, το τελεφερίκ όχι μόνο δεν αναδεικνύει την πολιτιστική αξία της Καστροπολιτείας, αλλά την υπονομεύει.

«Ενα παιδί που θα ζωγραφίζει τη Μονεμβασιά στο μέλλον, δεν θα σχεδιάζει το κάστρο, αλλά το τελεφερίκ» είπε η αρχιτέκτονας Κλεοπάτρα Θεολογίδου σε πρόσφατη δημόσια συζήτηση στην Αθήνα. «Ξεχάστε τα πέτρινα καλντερίμια, τους πύργους, τα φιδωτά μονοπάτια. Φανταστείτε έναν ατσάλινο μηχανισμό να δεσπόζει πάνω από τη μεσαιωνική πόλη» πρόσθεσε.

«Πρόκειται για ένα χολιγουντιανό τερατούργημα» συμπλήρωσε στη συζήτηση ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής Τάσης Παπαϊωάννου. «Η Μονεμβασιά δεν είναι σκηνικό, είναι μνημείο».

Από την πλευρά του υπουργείου Πολιτισμού, οι αντιδράσεις κρίνονται «υπερβολικές» και από μια «μικρή ομάδα ανθρώπων», υποστηρίζοντας πως το τελεφερίκ θα διευρύνει τα όρια της κοινωνικής συμπερίληψης στο μνημείο.

«Ο πολιτισμός, ως κοινωνικό αγαθό, οφείλει να είναι προσβάσιμος σε όλους» δήλωσε πρόσφατα η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, ενώ ο Δήμος Μονεμβασιάς κάνει λόγο για την αναγκαιότητα βελτίωσης της πρόσβασης στην Ανω Πόλη, με τον αντιδήμαρχο Σταύρο Χριστάκο να τονίζει στο «Βήμα» πως «η Europa Nostra δεν έλαβε γνώση της οριστικής μελέτης» και ότι «η κατασκευή έχει την ομόφωνη σύμφωνη γνώμη του Δημοτικού Συμβουλίου, της Ενωσης Απανταχού Μονεμβασιτών και του Αναπτυξιακού Συλλόγου Κάστρου. Το έργο δεν προκαλεί απολύτως καμία επιβάρυνση στην Καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς, αλλά στηρίχθηκε στην άποψη μιας πολύ μικρής ομάδας ανθρώπων χωρίς κανένα τεχνικό στοιχείο της μελέτης».

Στον Σύλλογο Φίλων Μονεμβασιάς συμπαραστέκονται διακεκριμένοι επιστήμονες του πολιτισμού που υποστηρίζουν ότι το τελεφερίκ θα αλλοιώσει το μνημείο και θα εξυπηρετήσει κυρίως τον μαζικό και γρήγορο τουρισμό της κρουαζιέρας. Η Μαρία Ανδρεαδάκη - Βλαζάκη, επίτιμη γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με μεγάλη εμπειρία στη μάχιμη αρχαιολογία και στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, εξηγεί στο «Βήμα» πως «μια ήπια λύση, όπως ένας ανελκυστήρας, θα κάλυπτε τις ανάγκες ΑμεΑ και μεταφοράς υλικών χωρίς να μετατρέψει το μνημείο σε Disneyland», ενώ η Μαρία Μαυρουδή, καθηγήτρια Βυζαντινών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Berkeley των ΗΠΑ, εκφράζει έντονες ανησυχίες για το έργο και συνιστά προσοχή: «Η Μονεμβασιά είναι ένας από τους ελάχιστους μεσαιωνικούς οικισμούς που έχουν σωθεί σχεδόν ακέραιοι στην Ελλάδα. Η συντήρηση τέτοιων μεσαιωνικών οικισμών στην Ευρώπη, όπως το Tübingen στη Γερμανία ή το Yvoire στη Γαλλία, πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά».

Ο Αγγελος Χανιώτης, καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών του Princeton των ΗΠΑ, επισημαίνει ότι «το έργο έρχεται τη στιγμή που ειδικοί προειδοποιούν για τις συνέπειες του υπερτουρισμού στο φυσικό περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά», ενώ στο ίδιο μήκος κύματος είναι και ο Αντώνης Κοτσώνας, αρχαιολόγος από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.

Οπως λέει: «Το σχέδιο για το τελεφερίκ στη Μονεμβασιά ανασύρθηκε από το χρονοντούλαπο της Ιστορίας (πρόταση ΕΟΤ 1965) και αποτελεί μελέτη περίπτωσης για αυτό που η Marta Russel ανέλυσε στο «Πέρα από τις (αναπηρικές) ράμπες»: με πρόφαση τη μέριμνα για τα ΑμεΑ, στήνεται μηχανισμός οικονομικής εκμετάλλευσης με άλλες προτεραιότητες».

Η Νίκη Βαΐτσου, πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Μονεμβασιάς, μεταφέρει σε ομιλίες και συναντήσεις την αγωνία ενός τόπου που καλείται να χαράξει μια στρατηγική που θα προστατεύει τη μοναδικότητα της Μονεμβασιάς χωρίς να αποτρέπει την οικονομική της ανάπτυξη. Οπως τονίζει: «Στην πανέμορφη Μονεμβασιά υπάρχουν τεράστια προβλήματα που χρονίζουν: το νερό είναι αλμυρό, τα αποχετευτικά δίκτυα καταρρέουν, η πυρόσβεση είναι ανεπαρκής. Και ενώ αυτά μένουν άλυτα, προωθείται ένα τελεφερίκ που δεν σέβεται το μνημείο».

Με την αντιπαράθεση να κορυφώνεται και τις νομικές διαδικασίες να βρίσκονται σε εξέλιξη, αφού ο Σύλλογος Φίλων Μονεμβασιάς μαζί με άλλους φορείς και ιδιώτες έχουν καταθέσει προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ), ζητώντας την ακύρωση του έργου, το κυρίαρχο ερώτημα παραμένει: Θα καταφέρει η Μονεμβασιά να ισορροπήσει ανάμεσα στην τουριστική ανάπτυξη και τη διατήρηση της ιστορικής της ταυτότητας ή θα μετατραπεί σε ένα ιδανικό «πάρκο» για Instagram reels;