Θέατρο στην Εμπορική Λέσχη Σπάρτης (Χειμώνας 1934-35)

Γράφει ο Βαγγέλης Μητράκος

Και εκείνον τον χειμώνα του 1934-1935 οι Σπαρτιάτες δεν είχαν και πολλά περιθώρια να «ξεβγούν». Το πολύ-πολύ να έβγαιναν κυριακάτικη βόλτα στην Παλαιολόγου, στην Αμαλίας (Λυκούργου) και στην πλατεία, να έτρωγαν καμιά πάστα στα ζαχαροπλαστεία και να πήγαιναν να δουν σινεμά στον μοναδικό (τότε) κινηματογράφο της πόλης, το «ΑΤΤΙΚΟΝ», στη στοά ΚΟΥΡΣΟΥΜΗ.

Την καθημερινή και την κυριακάτικη ανία έσπαζαν, πού και πού, διάφοροι αθηναϊκοί θίασοι που περιόδευαν στην επαρχία, ιδιαίτερα τον χειμώνα που οι παραστάσεις δεν είχαν αρκετό κόσμο στην Αθήνα. Ήταν τα περίφημα «μπουλούκια» όπως κακόηχα χαρακτηρίστηκαν στη θεατρική διάλεκτο:

«Το ελληνικό μπουλούκι είναι μέρος της θεατρικής μας ιστορίας είναι απόγονος του περιπλανώμενου διονυσιακού θιάσου, του αοιδού και του ραψωδού, των θιάσων της κομέντια ντελ άρτε. Το 19ο αιώνα γνωρίζουν μεγάλη άνθηση τα «θεατρικά μπουλούκια», όπως έχει καθιερωθεί να λέγονται οι περιφερόμενοι θίασοι, που φτάνει η δράση τους μέχρι και τη δεκαετία του 1950 (…) Πράγματι ο δρόμος των μπουλουκιών έρχεται από πολύ μακριά.

Τα μπουλούκια ταξίδευαν πάντα με τρένα, μουλάρια, σε καρότσες φορτηγών, ή με εισιτήριο τρίτης θέσης, έμεναν όπου μπορούσαν – συχνά κάτω από άθλιες συνθήκες. Ήταν οικογένειες θεατρίνων, πολλές φορές και δύο γενιών, πού γύριζαν σε όλη την Ελλάδα σε χωριά και κωμοπόλεις, δίνοντας παραστάσεις σε καφενεία, σχολεία, πλατείες και αλώνια. Δημιουργώντας αυτοσχέδιες σκηνές από τα ίδια τα τραπέζια του καφενείου και φωτισμό με λάμπες λουξ.

Πάνω από 50 χρόνια τα θεατρικά μπουλούκια μέσα από τεράστιες δυσκολίες και με τα πενιχρά μέσα που διέθεταν, γαλούχησαν θεατρικά το μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού της περιφέρειας και επηρέασαν αισθητικά και θεματικά τον λεγόμενο εμπορικό κινηματογράφο και την επιθεώρηση.

(Θέατρο Αλώνι//www.theatroaloni.gr)

Έτσι, λοιπόν , εκείνον τον χειμώνα του 1934 -1935 ήρθε στη Σπάρτη ο περίφημος «ΘΙΑΣΟΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ» του Πέλου Κατσέλη, για να παρουσιάσει δύο θεατρικά έργα στην αίθουσα της Εμπορικής Λέσχης, κάτω από το Δημαρχείο της Σπάρτης, έναν χώρο που, ελλείψει κατάλληλης αίθουσας κινηματοθεάτρου, αποτελούσε προσφιλή τόπο παρουσίασης θεατρικών έργων, προάγοντας τα πολιτιστικά πράγματα της Σπάρτης και καλύπτοντας τις ανάγκες ψυχαγωγίας των Σπαρτιατών.

Μπορεί κανείς να φανταστεί τους κόπους, τα έξοδα και τις θυσίες αυτών των θιάσων, στην προσπάθειά τους να φέρουν το θέατρο στην ξεχασμένη επαρχία, όπου οι θεατρικές υποδομές ήταν μηδενικές κι έπρεπε όλα (σκηνή, σκηνικά, βεστιάριο, καμαρίνια. θέσεις θεατών κλπ) να οικονομηθούν σε χώρους, όπως η Εμπορική Λέσχη της Σπάρτης, που καμιά σχέση δεν είχαν με θεατρική αίθουσα.

Ο Πέλος (Πελοπίδας) Κατσέλης (Ναζλί Μ. Ασίας 1907 – Αθήνα 1981) ήταν ένας αριστερών πολιτικών πεποιθήσεων καλλιτέχνης, εξέχων ηθοποιός, σκηνοθέτης και δάσκαλος της υποκριτικής, με σπουδαίο και πολύχρονο έργο στο χώρο του ελληνικού θεάτρου.

Αυτόν τον χειμώνα του 1934-35 ο δωδεκαμελής (!!!) Θίασος του Πέλου Κατσέλη έφερνε στη Σπάρτη δυο σπουδαία θεατρικά έργα, όπως μας πληροφορεί η διαφημιστική μπροσούρα που τυπώθηκε στο φημισμένο Τυπογραφείο-Βιβλιοπωλείο-Χαρτοπωλείο της Σπάρτης του Μίμη Παπαγιαννόπουλου και μοιράστηκε, χέρι με χέρι, στους δρόμους και στα μαγαζιά του κέντρου και στην πλατεία, από τους ντελάληδες εκείνης της εποχής.

Το ένα έργο, το πλέον «ελαφρύ», παιζόταν στην απογευματινή παράσταση της Λέσχης, στις 6:30 μμ. Ήταν ένα ρομάντζο (ερωτική ιστορία) της αγγλίδας συγγραφέως ΜΠΑΡΚΛΕΫ, σε 4 πράξεις, με τίτλο «ΟΤΑΝ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΓΑΠΟΥΝ», που απευθυνόταν σε τρυφερές υπάρξεις και ευαίσθητες καρδιές εκείνης της εποχής.

«Το αλησμόνητο έργο που δεν πρέπει να λείψη κανείς που να μην παρακολουθήση. Ένα πραγματικό αριστούργημα που θα συγκινήση και θα γοητεύση κάθε ευαίσθητη καρδιά.

ΟΛΟΣ Ο ΘΙΑΣΟΣ ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ»

Το άλλο έργο, το πιο «βαρύ», παιζόταν στην βραδινή παράσταση, στις 10 μμ, και ήταν ένα αμερικάνικο δικαστικό δράμα του Σίδνεϊ Γκάριγκ, με τίτλο:

«Το έγκλημα της Λαβίνια Μόρλαντ».

Το έργο αυτό είχε ήδη γυριστεί σε ταινία στη Γερμανία, στα 1922, στην εποχή του βωβού κινηματογράφου, και είχε κάνει επιτυχία λόγω της υπόθεσής του:

«Η Λαβίνια Μόρλαντ παντρεύεται έναν πλούσιο τραπεζίτη για να βρει χρήματα ώστε να φροντίσει έναν άρρωστο καλλιτέχνη με τον οποίο είναι ερωτευμένη. Μια γυναίκα λέει στον τραπεζίτη για αυτήν την κατάσταση και αυτός προσλαμβάνει έναν ανυπόληπτο και ψεύτικο κόμη για να συμβιβάσει τη γυναίκα του ώστε να πάρει διαζύγιο. Η Λαβίνια σκοτώνει τον σύζυγό της όταν ανακαλύπτει ότι την έχει παγιδεύσει, αλλά η ιστορία της που ειπώθηκε στο δικαστήριο εξασφαλίζει την απελευθέρωσή της.» Moving Picture World, 13 Μαΐου 1922

Μάλιστα, η επιτυχής σκηνοθετική ιδέα του Πέλου Κατσέλη στην παράσταση της Σπάρτης, ήταν να εμπλέξει ΚΑΙ τους θεατές ως ενόρκους στην δικαστική απόφαση για την κατηγορουμένη Λαβίνια:

«Οι θεαταί καλούνται να παραστούν ως ένορκοι εις το συγκλονιστικόν δράμα αυτού του τραγικού θύματος που ματαίως αναζήτησε την ομορφιά και την ευτυχία στη ζωή.»

Έτσι, λοιπόν, εκείνο το βράδυ της χειμωνιάτικης Κυριακής του 1934-35 οι Σπαρτιάτες και οι Σπαρτιάτισσες γέμισαν ασφυκτικά τον θεατρικά διαμορφωμένο χώρο της Εμπορικής Λέσχης και απόλαυσαν δύο εξαιρετικές θεατρικές παραστάσεις των Αθηνών.

Έξω φυσούσε βοριάς παγωμένος, μέσα, όμως, οι θερμάστρες της Λέσχης σκόρπιζαν γλυκιά θαλπωρή και ο θίασος, ενθουσιασμένος από την αθρόα προσέλευση των Σπαρτιατών, ερμήνευσε και τα δυο έργα του με εξαιρετική τέχνη, αποσπώντας, στο τέλος, την στιγμή της μεγάλης ομαδικής υπόκλισης, το θερμό χειροκρότημα των θεατών.

Ύστερα, τα φώτα της ράμπας έσβησαν, μαζί και η θεατρική μαγεία. Η καθημερινότητα καρτερούσε, ήδη, έξω από την πόρτα της Λέσχης και το δριμύ χειμωνιάτικο κρύο συνόδευσε τους Σπαρτιάτες εκείνης της βραδιάς μέχρι το χωλ του σπιτιού τους.

«Πάει κι απόψε τ' όμορφο
Τ' όμορφο τ' απόβραδο
Από Δευτέρα πάλι
Πίκρα και σκοτάδι»