Γράφει ο Νίκος Μπακής

Το άρθρο με τίτλο «Καταγγελίες του αρχαιολόγου Σπυρόπουλου για «σκευωρία και παράνομη μεταφορά αρχαίων…!» που είχε δημοσιεύσει το notospress στις 10/6/2015 και αφορούσε στην ακριβή τοποθέτηση του μυκηναϊκού ανακτόρου στη Λακωνία, μόνο προφητικό δεν αποδείχθηκε. Η κόντρα που έχει ξεσπάσει μεταξύ των αρχαιολόγων απ' ότι φαίνεται θα κρατήσει αρκετό καιρό ακόμα ενώ έχει προκαλέσει το αμείωτο ενδιαφέρον τόσο της επιστημονικής κοινότητας όσο και της τοπικής κοινωνίας της Λακωνίας. Οι ανακαλύψεις είναι επιστημονικά σημαντικές όμως οι δυο πλευρές έχουν αρκετές διαφορές…Δείτε το video

Το απόγευμα της Δευτέρας 19 Οκτωβρίου, ο Σύλλογος των Φίλων του Μυκηναϊκού Ανακτόρου του Αγίου Βασιλείου Ξηροκαμπίου Σπάρτης, διοργάνωσε στην αίθουσα του πνευματικού κέντρου του Ιερού Ναού Αγίας Τριάδος στο Ξηροκάμπι, ενημερωτική εκδήλωση για την εξέλιξη της αρχαιολογικής έρευνας στον Άγιο Βασίλειο.

Βασική ομιλήτρια της εκδήλωσης ήταν η επίτιμη διευθύντρια Αρχαιοτήτων και επικεφαλής του ερευνητικού προγράμματος του Αγίου Βασιλείου κ. Αδαμαντία Βασιλογάμβρου, η οποία παρουσίασε τα σημαντικότερα αποτελέσματα και τα μέχρι στιγμής συμπεράσματα της έρευνας που λαμβάνει χώρα στο σημείο ήδη από το 2009 υπό την αιγίδα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και την εποπτεία και υποστήριξη της Ενιαίας Εφορείας Αρχαιοτήτων.

Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά η κ. Βασιλογάμβρου: «παρά τις έρευνες των αρχαιολόγων στην περιοχή για πάνω από έναν αιώνα (Λακωνία), δεν είχε βρεθεί ανακτορικό κέντρο. Αυτό συνέβη μόλις το 2008, όταν εντοπίστηκαν πινακίδες γραμμικής β’ γραφής στον Άγιο Βασίλειο, σαφή και αναμφισβήτητα στοιχεία για την ύπαρξη αρχείου, που αποτελεί μια καταλυτική μαρτυρία ότι κάπου κοντά στο χώρο υπήρχε ανάκτορο. Κι αυτό διότι στα μυκηναϊκά χρόνια η γραφή είναι άμεσα συνδεδεμένη με τα ανάκτορα και τη λειτουργία τους. Μετά την ανακάλυψη των στοιχείων αυτών ξεκίνησαν οι δοκιμαστικές έρευνες και από το 2010 και μετά ένα πρώτο και τώρα ένα δεύτερο πενταετές ερευνητικό πρόγραμμα, με στόχο την ανασκαφή, μελέτη και δημοσίευση των στοιχείων που θα προκύψουν».

Και συνέχισε: «Πότε τα χαρακτηριστικά μιας μυκηναϊκής εγκατάστασης είναι ανακτορικά; Ο συνηθισμένος ορισμός είναι αρχιτεκτονικός, σύμφωνα μ’ αυτόν η ανακτορική εγκατάσταση πρέπει να έχει ανάκτορο, δηλαδή ένα μεγάλο κτηριακό συγκρότημα, το οποίο αναπτύσσεται γύρω από μία κεντρική μονάδα, το μέγαρο. Με τον όρο μέγαρο δηλώνεται ένα ορθογώνιο κτήριο με τρία μέρη. Το ανάκτορο εκτός από το μέγεθος και την καλή κατασκευή και το μεγάλο αριθμό των δωματίων με συγκεκριμένο ειδικό προορισμό, χαρακτηρίζεται και από την φροντισμένη εσωτερική διακόσμηση με τοιχογραφίες.

Ωστόσο, αυτός ο ορισμός είναι πολύ στενός, γιατί δεν απαντάει σε θέματα όπως λειτουργίες του ανακτόρου. Ο όρος ανάκτορο συνήθως αναφέρεται στην κατοικία του ηγεμόνα του «άνακτα» (έτσι αναφέρεται και στις πινακίδες ΑΝΑΞ). Το ανάκτορο ήταν προφανώς η κατοικία του άνακτα, της οικογένειάς του και του αναγκαίου προσωπικού, για την καλή λειτουργία του. Τα κτίρια όμως ήσαν κάτι περισσότερο από μια κατοικία, εξυπηρετούσαν κι άλλες σημαντικές λειτουργίες, όπως ιερές τελετές που γίνονταν σε λατρευτικούς χώρους, συμπόσια, τα οποία παραθέτει ο άνακτας στους εκπροσώπους την μυκηναϊκής ιεραρχίας, γιορτές κι άλλες πολλές πρακτικές της εποχής.

Υπάρχουν επίσης στο χώρο του ανακτόρου τομείς παραγωγής αγαθών, που γίνονται αποκλειστικά σε εργαστηριακούς χώρους μέσα στα όρια της εγκατάστασης. Έχουμε ακόμη αποθήκες, όπου αποθηκεύονται τα ποικίλα αγαθά που παράγονται επιτόπου ή συρρέουν από την περιφέρεια. Τέλος, σε ειδικούς χώρους του ανακτορικού συγκροτήματος φυλάσσονται τα αρχεία, στα οποία καταγράφεται η διακίνηση αγαθών και ανθρώπων».

Ωστόσο ο αρχαιολόγος ανασκαφέας κ. Θεόδωρος Σπυρόπουλος έχει αντίθετη άποψη και διαφωνεί με τις τοποθετήσεις της κ. Βασιλογάμβρου, καθώς υποστηρίζει πως δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί μια μυκηναϊκή εγκατάσταση ως ανακτορική, μονάχα με την εύρεση ενός ανακτόρου ή μεγάρου, από τη στιγμή που δεν πληρούνται όλες οι υπόλοιπες προϋποθέσεις ενός ανακτορικού συγκροτήματος, όπως έχουν βρεθεί στη Τροία, στις Μυκήνες, στη Τίρυνθα, στη Πύλο κοκ.

Ανακτορικό κέντρο στη Λακωνία, σύμφωνα με τον κ. Σπυρόπουλο, έχει βρεθεί μέχρι στιγμής μόνο στην Πελλάνα και αποτελείται από πέντε βασικά στοιχεία, όπως ακριβώς ορίζονται από τους κανόνες της αρχαιολογίας και είναι οι εξής:
1. Το Ανάκτορο – Ακρόπολη, ο οποίος βρίσκεται πάνω στο λόφο «Παλαιόκαστρο». Πάνω στην ακρόπολη διακρίνονται δύο κτιστοί θολωτοί τάφοι, που χρονολογούνται στην 3η χιλιετία (2700 - 2500 π. Χ.) και ένας μεγάλος λακκοειδής τάφος των πρώιμων μυκηναϊκών χρόνων (1600 π. Χ.), καθώς και μικροί κιβωτιόσχημοι που το περιβάλλουν.
2. Το κτηριακό συγκρότημα του Μεγάρου, το οποίο βρίσκεται ακριβώς κάτω από την ακρόπολη.
3. Το Βασιλικό Νεκροταφείο, ο περίφημος λαξευτός Βασιλικός τάφος της Πελλάνας είναι ο μεγαλύτερος της αρχαιότητας. Υπάρχει μνημειώδης θολωτός τάφος (διάμετρος θόλου 10,80 μ. και αντίστοιχο ύψος), λαξεμένος σε ιδιαίτερα σκληρό βράχο, με τεχνολογία που προκαλεί θαυμασμό. Έφερε ιχνογραφήματα λέοντος και γρύπα, προφανώς εμβλήματα της μυκηναϊκής δυναστείας. Η δομή και το μέγεθος μαρτυρούν πως πρόκειται για τάφο βασιλέων.

4. Το Κυκλώπειο Τείχος που περιέκλεινε ολόκληρο το ανάκτορο και
5. Η Πηγή, γνωστή από τον περιηγητή Παυσανία ως «Πελλανίδα πηγή», η οποία κλεινόταν μέσα στο κυκλώπειο τείχος και χρησιμοποιείτο εν καιρώ πολιορκίας.

Αξίζει να σημειωθεί πως λίγο πριν συνταξιοδοτηθεί ο κ. Σπυρόπουλος το 2002, είχε κάνει ακόμη μια σπουδαία ανακάλυψη στην Πελλάνα. Είχε αρχίσει τις ανασκαφές σ’ έναν αρκετό καλοδιατηρημένο Βασιλικό Τάφο, δίπλα από τους άλλους στη θέση «Πελεκητή» στην ανατολική πλευρά του Βασιλικού νεκροταφείου. Μέσα στον ήδη διαταραγμένο τάφο βρέθηκαν επίσης και δυο κόγχες μέσα στους τοίχους του διαδρόμου, οι οποίες ήταν προφανώς ασύλητες διότι καλύπτονταν από τις πλάκες.
Μυστήριο παραμένει ακόμα και σήμερα γιατί κατάχωσαν αυτό το σπουδαίο μνημείο, κάτω από 250 τόνους νταμαρίσιο χαλίκι. Ενώ τόσο καιρό το Υπουργείο Πολιτισμού θα μπορούσε να το είχε ανασκάψει, αναδείξει και να είναι επισκέψιμο στο κοινό.

Τα συμπεράσματα δικά σας.

Δείτε αποκλειστικά στο notospress ολόκληρη την ομιλία της κ. Αδαμαντίας Βασιλογάμβρου.

Φωτογραφίες και Βίντεο: Νίκος Μπακής