Για ένα σχολείο για όλους τους μαθητές

Γράφει ο Γεώργιος Χ. Γκλίνος, Προϊστάμενος ΚΕ.Δ.Δ.Υ. (Κέντρο Διαφοροδιάγνωσης Διάγνωσης Υποστήριξης)Λακωνίας

Η σημερινή εκπαιδευτική πραγματικότητα έχει διαχωρίσει την εκπαίδευση των μαθητών ανάλογα με το αν έχουν ή όχι Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες ( νοητική ανεπάρκεια, στοιχεία αυτισμού κ.α. ). Οι μαθητές με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες φοιτούν στα Ειδικά Νηπιαγωγεία, Σχολεία και Ε.Ε.Ε.Ε.Κ. (Εργαστήρια Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης) εκπαιδευτικές μονάδες οι οποίες δεν έχουν ουσιαστικά επαφή με την υπόλοιπη εκπαιδευτική κοινότητα, εκτός από τα τμήματα ένταξης που λειτουργούν κυρίως στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και την παράλληλη στήριξη που έχουν μαθητές κυρίως με διάχυτη εξελικτική διαταραχή και φοιτούν στο κοινό σχολείο. Έτσι οι μαθητές με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες βιώνουν έναν αποκλεισμό από τους υπόλοιπους μαθητές της ηλικίας τους, που φοιτούν στη γενική αγωγή, εισπράττοντας το μήνυμα ότι είστε κάτι ξεχωριστό και έτσι πρέπει να παραμείνετε και ως ενήλικες.

Η προσαρμογή των ατόμων με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες , επιχειρείται σε βάρος της διατήρησης της αξιοπρέπειάς τους, της αξιοπρέπειας του διαφορετικού. Η κοινωνική τους ενσωμάτωση, πολλές φορές συζητείται με την έννοια της συμπόνιας.

Δεν έχουμε πρόβλημα να λέμε ότι η παρερχόμενη εκπαίδευση απευθύνεται στο μέσο μαθητή, στο μέσο όρο και αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις πραγματικές ανάγκες του κάθε μαθητή.

Η κοινωνία μας αποκλείει, με την δική μας ανοχή, όποιον δεν βρίσκεται στον μέσο όρο. Η αντίληψη που έχουμε για την οικονομική ανάπτυξη, περιθωριοποιεί όποιον δεν ξέρει να υποστηρίζει με σθένος τον εαυτό του, να επιβάλλεται και να αυτοδιαφημίζεται. Μέσα σε αυτό το πολιτισμικό σκηνικό οι μαθητές με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες, χάνουν τη δυνατότητα της ισότιμης εκπαιδευτικής και κοινωνικής ένταξης, αφού διαχωρίζονται από το εκπαιδευτικό σύστημα. Κατ’ επέκταση χάνουν το δικαίωμα της επιλογής και της ατομικότητας, αφού πλέον δεν είναι πρόσωπα αλλά κατηγορία.

Η σύγχρονη τάση της Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης είναι να κατοχυρώνει το δικαίωμα της εκπαίδευσης όλων των παιδιών, σε σχολεία τα οποία συμπεριλαμβάνουν όλους τους μαθητές, κατανοούν τις ιδιαιτερότητές τους, υποβοηθούν τη μάθησή τους και ανταποκρίνονται στις ατομικές τους ανάγκες. Δηλαδή σχολεία συνεκπαίδευσης όπου «ο κάθε μαθητής ανήκει, γίνεται δεκτός, υποστηρίζει και υποστηρίζεται από τους συνομηλίκους του και την υπόλοιπη σχολική κοινότητα».

Η έννοια της συνεκπαίδευσης υποδηλώνει αυτό που όλοι οι μαθητές χρειάζονται: να συνυπάρχουν στα ίδια σχολεία, στις ίδιες τάξεις, με όλους τους συνομηλίκους συμμαθητές τους. Η συνεκπαίδευση αφορά την προσπάθεια που καταβάλλεται για την συνύπαρξη και συνδιδασκαλία των περισσότερων μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες με τους συμμαθητές τους που δεν έχουν ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, σε κοινά σχολεία όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, και στις συνηθισμένες σχολικές τάξεις.

Σήμερα το σχολείο δημιουργεί ένα πλαίσιο σχολικού προγράμματος χωρίς να λαμβάνει υπόψη του τις ανάγκες και τις δυνατότητες του κάθε μαθητή, ενώ απαιτεί από αυτόν να συμμετέχει ενεργά. Η συνεκπαίδευση απαιτεί την αναμόρφωση του παραδοσιακού σχολείου προς την κατεύθυνση της συμμετοχής του μαθητή με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες στις κοινωνικές και εκπαιδευτικές διαδικασίες του σχολείου.
Το σχολείο της συνεκπαίδευσης απαιτεί σχολικό πρόγραμμα σε όλες τις βαθμίδες, που στοχεύει αφενός στο πως ο κάθε μαθητής προάγει τον εαυτό του και αφετέρου πως θα συμβάλει στην προαγωγή του συνόλου. Το σχολικό πρόγραμμα που απευθύνεται σε μαθητές με και χωρίς ειδικές ανάγκες, πρέπει να επικεντρώνεται τόσο στην ενδυνάμωση της αυτοτελούς παρουσίας του κάθε μαθητή, όσο και στη συνεισφορά του στις κοινές επιδιώξεις. Επίσης, το σχολικό πρόγραμμα πρέπει να αποκτήσει τέτοια δομή που να ανταποκρίνεται στις ατομικές ανάγκες του κάθε μαθητή, να απαιτεί ενεργή συμμετοχή του και παράλληλα να δίνει ευκαιρίες για ομαδικές δραστηριότητες, που προάγουν την αλληλεπίδραση και επικοινωνία των μαθητών. Οι μαθητές με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες μέσα από τη διαδικασία της συνεκπαίδευσης, αποτελούν μέρος του κόσμου των υπόλοιπων παιδιών, από την αρχή της κοινωνικής και ακαδημαϊκής τους ζωής, γεγονός που σε ένα μεγάλο βαθμό φαίνεται να συμβάλλει, τουλάχιστον, στην κοινωνική αποδοχή αυτών των παιδιών.

Η Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση δεν μπορεί να προχωρήσει παραμένοντας απομονωμένη. Πρέπει να αποτελέσει μέρος μιας οργανωμένης επιστημονικής εκπαιδευτικής στρατηγικής που σταδιακά και όταν ωριμάσουν οι συνθήκες, θα την ενσωματώσει στη γενική εκπαίδευση. Αυτό προϋποθέτει την ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των ίδιων των εκπαιδευτικών, οι οποίοι είναι και αυτοί φορείς (όλο και λιγότερο τα τελευταία χρόνια) ισχυρών αρνητικών στερεοτύπων, ως προς την ικανότητα του κοινού σχολείου να εντάξει στους κόλπους του, τούς μαθητές με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες.

Βασική προϋπόθεση για την εφαρμογή της συνεκπαίδευσης είναι η σχολική μονάδα να αναδειχθεί σε κέντρο λήψης αποφάσεων, μέσα σε ένα δημοκρατικό κλίμα, μακριά από γραφειοκρατικές και διαχειριστικές λογικές. Το υπάρχον σχολείο δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της συνεκπαίδευσης, αφού έχει ως κύριο στόχο την εισαγωγή των μαθητών στα Α.Ε.Ι. μέσα από έντονο ανταγωνισμό και μακριά από την έννοια αλληλεγγύης και σεβασμού στην διαφορετικότητα. Βέβαια το σχολείο αποτελεί αντανάκλαση της κοινωνικής πραγματικότητας και των αξιών που αυτή έχει, αξίες οι οποίες σε μεγάλο βαθμό δεν αποδέχονται το διαφορετικό. Το σχολείο που θα είναι έτσι δομημένο ώστε να υποδεχτεί όλους τους μαθητές είναι κυρίως ευθύνη των εκπαιδευτικών να το προετοιμάσουν, βασιζόμενοι στην πίστη ότι η εκπαίδευση και οι εκπαιδευτικοί είναι η κύρια πηγή που πηγαίνει τον κόσμο μπροστά, κοπιάζοντας για την αναζήτησή της γνώσης και της διεύρυνσης του πνευματικού ορίζοντα της κοινωνίας.