Το μεγάλο παζάρι και ο ψύχραιμος εθνικός διάλογος

Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς / kathimerini.gr

Οταν μπήκαμε στην Ευρωπαϊκή Ενωση νιώσαμε μια μεγάλη ανακούφιση και σιγουριά. Ηταν σαν να αγοράζαμε ένα ασφαλιστικό συμβόλαιο διπλής χρήσης. Εξασφαλίζαμε, πρώτα απ’ όλα, ότι θα πορευόμασταν χωρίς πραξικοπήματα, εμφύλιους πολέμους και όλα όσα ζούσαμε κάθε τόσο έως το 1974. Αγοράζαμε, όμως, και ένα πολύτιμο ασφαλιστικό συμβόλαιο έναντι της τουρκικής απειλής. Δεν ήταν ποτέ σαφές τι ακριβώς περιείχε το εν λόγω συμβόλαιο πέρα από μια γενική διαβεβαίωση πως δύσκολα θα στρεφόταν η Αγκυρα εναντίον μιας χώρας στον στενό πυρήνα της Ευρώπης.

Τώρα τα πράγματα έχουν περιπλεχθεί. Από τη μία, η Ευρώπη βαδίζει στον δρόμο μιας κοινής άμυνας και αμυντικής βιομηχανίας. Από την άλλη, η Τουρκία διεκδικεί ρόλο στη νέα αρχιτεκτονική ασφάλεια και βρίσκει ευήκοα ώτα στο Βερολίνο και στο Λονδίνο. Το κάνει με τρόπο απαιτητικό, υπενθυμίζοντας ότι έχει πράγματα να φέρει στο τραπέζι, όπως στον τομέα της παραγωγής εξοπλιστικών συστημάτων. Ταυτόχρονα, έχει αναπτύξει στενές επιχειρηματικές σχέσεις με την Ιταλία και την Ισπανία, αφήνοντας μόνο τη Γαλλία να αμφισβητεί ουσιαστικά εάν η Ευρώπη πρέπει να αγοράζει τουρκικούς εξοπλισμούς ή να περιοριστεί σε αμιγώς ευρωπαϊκά συστήματα.

Ελλάδα και Κύπρος θα βρεθούν μπροστά σε διλήμματα. Το κλασικό όπλο του βέτο δεν θα είναι αποτελεσματικό εφόσον θα μιλάμε για μια συμμαχία των προθύμων και όχι τη θεσμική Ε.Ε. Θα υποστηρίξουν κάποιοι, λογικά, ότι είναι καλύτερο να έχεις την Τουρκία μέσα στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, γιατί αυτομάτως καθίσταται πιο προβλέψιμη και σχετικώς εξαρτημένη από τις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις. Η άποψή τους μπορεί να είναι σωστή, αλλά παραμένει μια θεωρία που δεν θέλουμε να δοκιμαστεί σε πραγματικές συνθήκες κρίσης…

Οπότε μας απομένει ένα μεγάλο παζάρι, στο πλαίσιο του οποίου η Ελλάδα θα μπορούσε να διεκδικήσει κάποιες εγγυήσεις ασφαλείας έναντι της Τουρκίας. Θα αντιμετωπίσουμε δύο σοβαρά προβλήματα. Δεν είμαι βέβαιος ότι η τουρκική απειλή είναι τόσο ξεκάθαρη στο μυαλό των υπολοίπων στην Ευρώπη, ούτε ότι θα είναι κάποιοι διατεθειμένοι να επωμιστούν εγγυήσεις ανάλογες με αυτές που προσφέρουν στην Ουκρανία. Και βέβαια, όπως και στην περίπτωση των ΗΠΑ, κανείς δεν θέτει το κρίσιμο ερώτημα «πόσο αξιόπιστος σύμμαχος θα είναι για την Ευρώπη η Τουρκία όταν θα πρέπει να το αποδείξει έμπρακτα;». Το δεύτερο ζήτημα αφορά κάποιους καλοθελητές, οι οποίοι θα βρουν την ευκαιρία να πουν, κρατώντας άδικα ίσες αποστάσεις, «καταλήξτε σε μια συμφωνία-πακέτο με την Τουρκία και μετά δεν θα έχετε καμία ανησυχία, κι εμείς θα σας εγγυηθούμε την ηρεμία σας». Το έχουμε ξαναπεί: Οι βεβαιότητες των τελευταίων 51 ετών πάνε περίπατο. Εχουμε μπροστά μας δύσκολα διλήμματα και επικίνδυνα ναρκοπέδια, που απαιτούν ψύχραιμο εθνικό διάλογο. Ο,τι, δηλαδή, δεν έχουμε αυτές τις ώρες.