Γράφει ο Νίκος Μπακής

Με αφορμή τον 16ο ΕΥΧΙΔΕΙΟΥ ΑΘΛΟΥ 2015*, όπου συμμετέχω ως μέλος της οργανωτικής επιτροπής του αγώνα στους Δελφούς, είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ και να καταγράψω τις ανασκαφές στους αρχαιολογικούς χώρους της Βοιωτίας του αρχαιολόγου Θεόδωρου Γ. Σπυρόπουλου. Ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες αρχαιολόγους, που πολεμήθηκε για τις ανακαλύψεις του από το κατεστημένο όσοι λίγοι στην Ελλάδα.

Σε λίγο καιρό τα επιτεύγματα του δρ. Θεόδωρου Σπυρόπουλου θα μπορείτε να τα παρακολουθήσετε διαδικτυακά σε μια σειρά από ντοκιμαντέρ, που ετοιμάζει πυρετωδώς η εκπομπή ΝΑΥΣΙΝΟΟΣ. Για να πάρετε μια πρώτη γεύση, περί τίνος πρόκειται, δείτε το σχετικό trailer. (https://vimeo.com/115079366).

Πριν ξεκινήσω όμως την αναφορά μου θα ήθελα να συγχαρώ για μια ακόμα φορά τους οχτώ Σπαρτιάτες δρομείς και τους συνοδούς τους, που τίμησαν με την αγωνιστικότητά τους την πόλης μας, σ’ αυτό το ιστορικό αθλητικό δρώμενο: τον διοικητή του τμήματος τροχαίας Σπάρτης Τάσο Καραμπάτο, τους αδερφούς Νίκο και Θύμιο Κωσταρίδη, Δημήτρη Αντωνίου, Σπύρο Θεοδοσόπουλο, Ιωάννη Λαμπρινό, Κώστα Λαμπρινό και Παναγιώτη Καραλιά. Η αυλαία του αγώνα έπεσε θριαμβευτικά με τον τερματισμό ενός ιερέα (!), για πρώτη φορά στα αθλητικά χρονικά της χώρας μας, τον παπαΘόδωρα Περπερίδη. Μπράβο σας παιδιά!

Πρώτος σταθμός ήταν η Θήβα, μια «κακοποιημένη» πόλη με άναρχη ανοικοδόμηση, αλλά με φιλόξενους και πρόσχαρους ανθρώπους. Μολονότι ένα χιλιόμετρο έξω από την πόλη ξεκινάει μια εύφορη κοιλάδα, προτίμησαν δε, για άγνωστους λόγους, να την κτίσουν πάνω σε απόκρημνους και δύσβατους λόφους, δηλαδή πάνω στην «εφτάπυλη» Θήβα, την οποία ίδρυσε ο μυθικός βασιλιάς Κάδμος και την αναφέρει χαρακτηριστικά ο Όμηρος. Κάνοντας έτσι τη «ζωή» τόσο των πολιτών, όσο και των αρχαιολόγων εφιαλτική.

Κατά την παραμονή μου εκεί γνωρίστηκα με τα μέλη του συλλόγου ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΘΗΒΑΪΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΣΙΑΣ, οι οποίοι με μεγάλη προθυμία με ξενάγησαν στις ανασκαφές του Σπυρόπουλου. Δυστυχώς το θέαμα που αντίκρισα δεν μας τιμά καθόλου σαν Έλληνες και δεν διαφέρει από εκείνο, που συναντάμε ακόμα και στην Σπάρτη, στην Πελλάνα, στον Αμύκλαιο Απόλλωνα, στο Βαφειό κ.ο.κ. Εγκαταλειμμένοι και αφύλαχτοι αρχαιολογικοί χώροι αφημένοι στο έλεος του θεού και η πολιτεία για μία ακόμα φορά να σφυρίζει αδιάφορα.

Οι χώροι αυτοί έχουν μετατραπεί στην κυριολεξία σε εστίες μολύνσεως για την υγεία των παιδιών μας και των τουριστών, τα οποία κινδυνεύουν καθημερινά από τα σκουπίδια και τα ναρκωτικά των ασυνείδητων.
Ο επόμενος σταθμός ήταν ο Ορχομενός, όπου τα πράγματα εκεί ήταν σαφώς σε καλύτερη μοίρα. Με την καλή μου φίλη Βίβιαν Αναγνώστου, κάτοικος της περιοχής, επισκεφθήκαμε το βασιλικό τάφο του Μινύα, καθώς επίσης και το αρχαίο θέατρο που έφερε στο φως ο Σπυρόπουλος. Ας δούμε τώρα με τη σειρά αυτές τις σπουδαίες ανακαλύψεις:

Η ΠΥΡΑΜΙΔΑ ΤΟΥ ΑΜΦΕΙΟΥ ΣΤΗ ΘΗΒΑ
H μεγαλύτερη πυραμίδα που βρέθηκε ποτέ στον ελλαδικό χώρο ήταν του Αμφείου στη Θήβα. Όμως στην άσημη Θήβα, ακριβώς στο σημείο που η αρχαία παράδοση, αλλά και όλες οι γραπτές μαρτυρίες τον τοποθετούσαν, έγινε πριν σαράντα δύο χρόνια από τον αρχαιολόγο - ανασκαφέα κ. Θεόδωρο Γ. Σπυρόπουλο, μια κοσμοϊστορικής σημασίας ανακάλυψη, που ωστόσο μένει άγνωστη και παραγκωνισμένη, αν και μπορεί να αλλάξει όλα τα μέχρι σήμερα ιστορικά, και όχι μόνο, δεδομένα. Βρέθηκε ο πανάρχαιος τάφος των Διοσκούρων, Ζήθου και Αμφίονος, όπου σύμφωνα με τα Ομηρικά Έπη ήταν υιοί του Δία και της Αντιόπης και ήταν εκείνοι που πρώτοι έκτισαν την έδρα και τα τείχη της «εφτάπυλης» Θήβας [Οδύσσεια λ. 260 – 289].
Ο τύμβος μέσα στον οποίο βρέθηκε ο τάφος των ηρώων, αποτελεί το τελευταίο τμήμα, την κορυφή δηλαδή, μιας τεράστιας βαθμιδωτής πυραμίδας, η οποία είναι ολόκληρος ο σημερινός λόφος του Αμφείου. Και αυτός ο λόφος διατρέχεται από ατελείωτες και ανεξερεύνητες υπόγειες στοές ύψους πέντε μέτρων, σκαμμένες στον βράχο.
Η μεγάλη αυτή ελληνική πυραμίδα, μπορεί να χρονολογηθεί με ασφάλεια γύρω στο 2700 π. Χ. Η οποία έχει όλες τις προϋποθέσεις να αναδειχθεί σ’ ένα από τα μεγαλύτερα μνημεία του Ευρωπαϊκού χώρου. Πράγμα δηλαδή που σημαίνει ότι είναι σαφώς αρχαιότερη από τη μεγάλη πυραμίδα του Χέοπα.

ΘΟΛΩΤΟΣ ΤΑΦΟΣ «ΟΙΔΙΠΟΔΟΣ ΠΑΙΔΩΝ»
Ο θαλαμωτός τάφος ο λεγόμενος «Οιδίποδος Παίδων» βρίσκεται στο λόφο Μεγάλο Καστέλλι στα ανατολικά της Καδμείας ακρόπολης της Θήβας. Πρόκειται για μυκηναϊκό θαλαμωτό τάφο μνημειωδών διαστάσεων που ταυτίστηκε με τον τάφο των Οιδίποδος Παίδων που αναφέρει ο Παυσανίας, δηλαδή του Ετεοκλή και του Πολυνείκη, οι οποίοι αλληλοσκοτωθήκαν μονομαχώντας μπροστά στα τείχη της Θήβας στην εκστρατεία των Επτά επί Θήβας.
Σύμφωνα με την μυθολογία οι δίδυμοι αδερφοί Ετεοκλής και Πολυνείκης ήταν παιδιά του Οιδίποδα και της Ιοκάστης. Αδέρφια τους ήταν η Αντιγόνη, η Ισμήνη και ο Οιδίποδας, δηλαδή ο πατέρας τους, λόγω της ακούσιας αιμομιξίας του με την μητέρα του Ιοκάστη.
Ο πόλεμος των «Επτά επί Θήβας» που ξεκίνησε ο Πολυνείκης κατά του αδελφού του Ετεοκλή επειδή τον είχε αποδιώξει από τη Θήβα. Όταν ο πόλεμος τελείωσε υπέρ της Θήβας (Κάδμειος Νίκη) αλλά και με τον τραγικό θάνατο των δυο ηρώων στην «έβδομη πύλη», ο νέος άρχοντας, ο Κρέοντας διατάζει τον ενταφιασμό του Ετεοκλή, αλλά απαγορεύει να ταφεί το πτώμα του Πολυνείκη, επειδή ενήργησε ως προδότης.
Ο Παυσανίας ονομάζει του τάφους αυτούς μνήματα, δηλ. μνημειακές ταφικές κατασκευές. Το επιβλητικότατα μυκηναϊκό ταφικό μνημείο αποκαλύφθηκε στη βόρεια πλαγιά του λόφου του μεγάλου Καστελλίου από τον έφορο Θεόδωρο Σπυρόπουλο, οποίος από το 1970 ως το 1973 ερεύνησε συστηματικά το λόφο. Ο τάφος χρονολογείτε στον 14ο – 13ο αιώνα π.Χ. Είναι από τους μεγαλύτερους γνωστούς θαλαμωτούς τάφους των μυκηναϊκών χρόνων και δεν υστερεί πολύ σε διαστάσεις από τους σημαντικότερους θολωτούς.
Πιθανώς πρόκειται για τάφο που προορίζεται για τα μέλη Βασιλικής οικογένειας. Σχηματίστηκε από την ενοποίηση δύο ταφικών δωματίων που είχαν λαξευτεί στο λόφο σε διαφορετικό επίπεδο και με ξεχωριστούς δρόμους (διαδρόμους πρόσβασης). Ο κυριότερος από τους δρόμους έχει μήκος 25 μ., 10 μ. ύψος και 4 μ. πλάτος. Ο δεύτερος δρόμος που φαίνεται μεταγενέστερος είναι 1,30 μ. ψηλότερος από τον πρώτο και οδηγεί σε θάλαμο που διαμορφώθηκε ως προέκταση του πρώτου θαλάμου.
Ο τάφος είναι από τους λίγους θαλαμωτούς των μυκηναϊκών χρόνων που έχει διακοσμηθεί με τοιχογραφίες. Η γραπτή διακόσμηση – σπείρες, φυτικός διάκοσμος, γυναίκες με υψωμένα χέρια σε στάση θρήνου – ήταν στα τοιχώματα του θαλάμου και στις κάθετες επιφάνειες των «θρανίων» , που άλλα λαξεύτηκαν και άλλα χτίστηκαν στο εσωτερικό του θαλάμου.

Ο ΘΟΛΩΤΟΣ ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ΜΙΝΥΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΟΡΧΟΜΕΝΟΥ
Ο μυκηναϊκός θολωτός τάφος, γνωστός ως τάφος του Μινύου, του μυθικού βασιλιά του Ορχομενού, είναι από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα μνημεία του είδους του. Βρίσκεται κοντά στα ερείπια του προϊστορικού οικισμού που αναπτύχθηκε στον Ορχομενό και κοντά στο μεταγενέστερο θέατρο της πόλης.
Κατασκευάστηκε το 1250 π.Χ. και σε αυτόν πρέπει να είχαν ταφεί μέλη της βασιλικής οικογένειας του μυκηναϊκού οικισμού, όμως όλα τα πολύτιμα κτερίσματα των νεκρών αφαιρέθηκαν από τυμβωρύχους ήδη κατά την αρχαιότητα. Το μνημείο ήταν ορατό και φημισμένο για πολλούς αιώνες μετά την αρχική του χρήση και φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκε ως τρόπο λατρείας κατά τους ελληνιστικούς χρόνους. Πρέπει να αποτελούσε αξιοθέατο της περιοχής μέχρι το 2ο αι. μ.Χ. , όταν τον Ορχομενό επισκέφθηκε ο περιηγητής Παυσανίας και με θαυμασμό περιέγραψε την κατασκευή του θόλου.
Στη βορειοανατολική πλευρά του θαλάμου ανοίγεται μικρό ορθογώνιο δωμάτιο, στο οποίο έμπαινε κανείς από μικρή θύρα ύψους 2,12 μ. Παρόμοιο πλευρικό δωμάτιο υπάρχει σε δυο ακόμα περιπτώσεις βασιλικών τάφων: στο θολωτό τάφο του Ατρέως στις Μυκήνες, που ήταν σύγχρονος με τον τάφο του Μινύου, και στο θολωτό τάφο Α στις Αρχάνες της Κρήτης. Η είσοδος του τάφου και ο κυκλικός θάλαμος είχαν διακοσμηθεί με χάλκινους ρόδακες, όπως δείχνουν οπές στους τοίχους για την προσάρτησή τους, ενώ στην οροφή του πλευρικού δωματίου αποτελούσαν τέσσερις ασβεστολιθικές πλάκες με ανάγλυφη διακόσμηση από σπείρες, ρόδακες και άνθη παπύρου.
Οι ανασκαφές στην περιοχή του Ορχομενού επαναλήφθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1970 από τον αρχαιολόγο Θεόδωρο Σπυρόπουλο της Θ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και τότε αποκαλύφθηκε το αρχαίο θέατρο του 4ου αι. π.Χ., που βρίσκεται σε άµεση γειτνίαση µε τον θολωτό τάφο. Κατά τις ίδιες ανασκαφές αποκαλύφθηκαν στα βόρεια του θολωτού τάφου, στην περιοχή του θεάτρου, τάφοι του 16ου- 15ου αι. π.Χ. σύγχρονοι µε τους τάφους των Ταφικών Κύκλων Α και Β των Μυκηνών καθώς και µυκηναϊκό κτήριο, απ’ το εσωτερικό του οποίου προήλθαν χάλκινα όπλα. Εικάζεται ότι το κτήριο αυτό σχετίζεται µε την ανακτορική εγκατάσταση της ίδιας περιόδου. Όντως, εντός του περιβόλου του ναού της Σκριπούς και έµπροσθεν (δυτικά) αυτού ερευνήθηκαν τα θεµέλια ενός κτηρίου της µυκηναϊκής εποχής µε πολλά σπαράγµατα τοιχογραφιών µε παραστάσεις κυνηγιού και αθλοπαιδιών.

Πηγή:
Έλενα Κουντούρη & Βασίλειος Αραβαντινός [αρχαιολόγοι]
Φωτογραφίες: Νίκος Μπακής

(*)Σημειώσεις:
16ος Διεθνής Αγώνας Υπεραπόστασης «Ευχίδειος Άθλος» 107,5 χλμ. και Ευχίδειος Υπερ-Άθλος» 215 χλμ. Με την συμμετοχή 190 δρομέων και σπουδαίων αθλητών από 9 διαφορετικές χώρες της Ευρώπης, τιμώντας με την παρουσία τους την αναβίωση της μεταφοράς της Δελφικής Φλόγας στις Πλαταιές πριν από 2.500 χρόνια από τον οπλίτη ημεροδρόμο Ευχίδα.


Ο Νίκος Μπακής είναι μέλος «ΕΛΠΙΔΑ ΚΙΝΗΜΑ ΠΟΛΙΤΩΝ», μέλος Δ.Σ. Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Δήμου Σπάρτης