Η Παναγία η «Χρυσαφιτίσσα», θαυματουργή ιερή εικόνα που φυλάσσουν και προσκυνούν στη Μονεμβάσια το Σάββατο 28 Ιουνίου και ώρα 6 το απόγευμα, «έρχεται» στα Χρύσαφα.

Για την υποδοχή της θα τελεστεί Αρχιερατικός Εσπερινός στον ιερό ναό της Παναγίας, χοροστατούντος του σεβασμιωτάτου μητροπολίτου κ Ευσταθίου. Την σημαντική αυτή ημέρα θα τιμήσουν με τη παρουσία τους ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου Πέτρος Τατούλης, η αντιπεριφερειάρχης Ντία Τζανετέα και βουλευτές του νομού. Στην εκδήλωση θα υπάρχει επίσης ένα στρατιωτικό άγημα και η Φιλαρμονική Σπάρτης.
Την επόμενη μέρα Κυριακή, στον ίδιο ναό, θα τελεστεί λειτουργία μετ’ αρτοκλασίας και κηρύγματος.

Όπως γράφουν εκκλησιαστικοί τόποι: «Νοτιοανατολικῶς τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ «Ἐλκομένου Χριστοῦ», ἐν Μονεμβασίᾳ, εὑρίσκεται ὁ Ἱερὸς Ναὸς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ὁ ἐπιλεγόμενος Ναὸς τῆς Παναγίας τῆς Χρυσαφιτίσσης. Ὁ Ναὸς οὗτος εἶναι κτίσμα τοῦ 17ου αἰῶνος, ἐκτισμένος ἐπὶ θέσεως ἄλλου παλαιοτέρου Ναοῦ, τῆς Παναγίας τῆς Ὁδηγητρίας, ὅστις ὑπῆρχε πρὸ τοῦ 1150 ὑπὸ τὴν ἔννοιαν παλαιᾶς Μονῆς. Εἰς τὸν ὡς ἄνω Ἱερὸν Ναὸν εἶναι τεθησαυρισμένη ἡ Ἁγία καὶ Ἱερὰ Εἰκὼν τῆς Παναγίας Χρυσαφιτίσσης, ἡ ὁποία, ὡς διέσωσε μέχρι σήμερον ἡ λαϊκὴ παράδοσις, εὑρίσκετο ἀρχικῶς εἰς τὸ χωρίον Χρύσαφα, ἐξ οὗ καὶ Χρυσαφίτισσα, τῆς ἐπαρχίας Λακεδαίμονος, εἰς Ναὸν τιμώμενον ἐπ᾿ ὀνόματι αὐτῆς.

Κατὰ θαυμαστὸν τρόπον ἡ πάνσεπτος Εἰκὼν τῆς Χρυσαφιτίσσης εὑρέθη εἰς Μονεμβασίαν εἰς τὸν μέχρι σήμερα τόπον ἔνθα ἀναβλύζει θαυματουργικῶς ἀπὸ τότε πόσιμον ὕδωρ, τὸ ὁποῖο καλεῖται ἔκτοτε «ἁγίασμα Χρυσαφιτίσσης», καὶ θεραπεύει ποικίλας νόσους, συντελεῖ δὲ εἰς ἀπόκτησιν τέκνων καὶ δὴ ἀρρένων.
Ἡ ὡς ὁ λόγος παράδοσις σχετίζεται πρὸς παλαιὰν τοιαύτην τοῦ 10ου αἰῶνος καὶ ὁμοιάζει πρὸς τὴν παράδοσιν περὶ τῆς Παναγίας τῆς Ὁδηγητρίας τῆς Μονεμβασίας.
Ἡ σεπτὴ Εἰκὼν τῆς Χρυσαφιτίσσης φαίνεται νὰ εἶναι ἔργον τοῦ 15ου -16ου αἰῶνος, σχήματος μικροῦ, ἐξαιρετικῆς Βυζαντινῆς τέχνης. (Πρβλ. Π. Καλονάρου ἐν λεξικῷ «ΗΛΙΟΣ», τόμος 13, σελ. 738, ἄρθρον ἡ Μονεμβασία).

Κατὰ τὴν λαϊκὴν παράδοσιν, ἐλθόντες ἔμποροι ἐκ τοῦ χωρίου Χρύσαφα εἰς τὴν πόλιν τῆς Μονεμβασίας μαζὶ μὲ ἄλλους προσκυνητὰς κατὰ τὴν πανήγυριν τῆς Παναγίας καὶ εἰσελθόντες εἰς τὸν Ναὸν τῆς Χρυσαφιτίσσης ἐν Μονεμβασίᾳ διὰ νὰ προσκυνήσουν καὶ να προσφέρουν τὰ «τάματά των» ἀνεγνώρισαν τὴν Εἰκόνα των, τὴν Χρυσαφίτισσαν καὶ ἐφώναζον: «Οἱ Μονεμβασῖται μᾶς ἔκλεψαν τὴν Εἰκόνα μας, τὴν Χρυσαφίτισσά μας», ἠξίωσαν δὲ νὰ γίνῃ δίκη περὶ τοῦ πράγματος τούτου καὶ ὁ δικαστὴς τοῖς ἀπέδωκε τὴν εἰκόνα, τὴν ὁποίαν παραλαβόντες οἱ Χρυσαφῖται μετὰ τιμῶν καὶ δόξης μετέφερον εἰς Χρύσαφα εἰς τὸν Ναόν της. Ἡ ἱερὰ Εἰκὼν παρέμεινεν εἰς τὸν θρόνον της ἐν τῷ Ναῷ της εἰς Χρύσαφα καὶ ὅταν οἱ κάτοικοι ἐτελείωσαν τὰς δεήσεις καὶ ἔκλεισαν τὸν Ναόν, τὴν νύκτα ἡ σεπτὴ Εἰκὼν ἔφυγε καὶ ἦλθεν εἰς Μονεμβασίαν ἔνθα παρέμεινεν ἔκτοτε εἰς τὸν ἐν αὐτῇ Ἱερὸν Ναόν της, ποιοῦσα θαύματα τοῖς πιστῶς προσερχομένοις».