Γράφει ο Γιάννης Μητράκος

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης συμπληρώνει 137 χρόνια από την ολοκλήρωσή του, τον Ιανουάριο του 1876. Οικοδομήθηκε με σχέδια του αρχιτέκτονα Γεωργίου Κατσαρού και είναι το πρώτο επαρχιακό μουσείο της Ελλάδας. Το κτίριο στην αρχική του μορφή διέθετε μόνο δύο αίθουσες, πέραν της κεντρικής, καθώς και ένα ιωνικό πρόπυλο. Κατά την περίοδο 1905-1908 έγινε μία πρώτη επέκταση και το έτος 1936 μία δεύτερη, δίνοντας στο μουσείο την τελική του μορφή. Σήμερα διαθέτει εφτά εκθεσιακές αίθουσες, οι οποίες καλύπτουν έκταση 500 τ.μ. περίπου και φιλοξενούν πάνω από είκοσι χιλιάδες αρχαιολογικά ευρήματα από διάφορες περιοχές της Λακωνίας. Στο πίσω μέρος του, ανατολικά, υπάρχουν αποθηκευτικοί χώροι και εργαστήρια. Η πρώτη αρχαιολογική συλλογή, που αποτέλεσε τον πυρήνα των εκθεμάτων, οφείλεται στον Έφορο Αρχαιοτήτων Παναγιώτη Σταματάκη, ο οποίος συγκέντρωσε, κατά το διάστημα 1872-1874 διακόσια ογδόντα οχτώ αρχαία αντικείμενα από ιδιώτες.

Τα αρχαιολογικά ευρήματα, που υπάρχουν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης, αρχίζουν από τη νεολιθική εποχή και φτάνουν μέχρι την ύστερη ρωμαϊκή εποχή. Φιλοξενούνται προϊστορικά αντικείμενα απ’ όλη τη Λακωνία, έργα γλυπτικής από τα αρχαϊκά έως και τα ρωμαϊκά χρόνια, τμήματα ψηφιδωτών δαπέδων της ρωμαϊκής περιόδου, επιγραφικά κείμενα, κεραμικά αγγεία και μία μικρή αντιπροσωπευτική νομισματική συλλογή. Συγκεκριμένα περιλαμβάνονται:

• Στην 1η αίθουσα (προθάλαμος): Ενεπίγραφες στήλες των ρωμαϊκών χρόνων, στις οποίες είχαν ενσωματωθεί σιδερένια δρεπάνια - μερικά σώζονται ατόφια – από τους νικητές των αγωνισμάτων, που γίνονταν στο ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος.

• Στη 2η αίθουσα υπάρχουν ευρήματα από το ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος (προσφορές από ελεφαντοστό, λίθο, πηλό και μόλυβδο) και αναθηματικές πήλινες μάσκες. Στο χώρο αυτό βρίσκονται, επίσης, αντικείμενα από το ιερό της Χαλκιοίκου Αθηνάς, του Αμυκλαίου Απόλλωνος και του Μενελαείου, καθώς και μεγάλοι ανάγλυφοι ταφικοί αμφορείς.

• Στην 3η αίθουσα παρουσιάζεται η μνημειακή γλυπτική και πορτραίτα των ρωμαϊκών χρόνων, η κεφαλή του αγάλματος της Τύχης της πόλεως, τμήματα ψηφιδωτών δαπέδων της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου και το πήλινο ομοίωμα μιας πεντήρους που βρέθηκε στην περιοχή του Κάβο-Μαλιά.

• Στην 4η αίθουσα (πατάρι πρώην γραφείων ) εκτίθενται προϊστορικά ευρήματα από διάφορα μέρη (Αμύκλες, Γεράκι, Περιστέρι, Αγγελώνα, Επίδαυρος Λιμηρά, Μελαθριά) κι από τους μυκηναϊκούς τάφους της Πελλάνας.

• Στην 5η αίθουσα έχουν τοποθετηθεί λίγα δείγματα από την πλούσια συλλογή ψηφιδωτών δαπέδων της ρωμαϊκής εποχής, που στόλιζαν δημόσια κτίρια και πολυτελείς ιδιωτικές κατοικίες (ο αποκεφαλισμός της Μέδουσας από τον Περσέα, ο Αχιλλέας στη Σκύρο, η παράσταση της Αφροδίτης κλπ).

• Στην 6η αίθουσα βρίσκονται τα αρχιτεκτονικά μέλη από το ναό του Αμυκαλίου Απόλλωνος, έργο του Βαθυκλή από τη Μικρά Ασία, και λακωνικά ανάγλυφα με παραστάσεις θεοτήτων, των Διοσκούρων και των συμβόλων τους και λίγα αναθήματα από το ιερό Αλεξάνδρας-Κασσάνδρας στις Αμύκλες.

• Στην 7η αίθουσα χαρακτηριστικά δείγματα της λακωνικής γλυπτικής και στο κέντρο η μορφή του Σπαρτιάτη πολεμιστή, του επονομαζόμενου Λεωνίδα, που βρέθηκε στο ναό της Χαλκιοίκου Αθηνάς.

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης βρεθήκαμε την Τρίτη, 23 Απριλίου 2013, οι μαθητές και οι Εκπαιδευτικοί των δύο τμημάτων της Τρίτης Τάξης του 3ου Δημοτικού Σχολείου Σπάρτης, με ξεναγό μας τον πρώην διευθυντή του Σχολείου μας και τώρα συνταξιούχο Συνάδελφο κ. Ευστράτιο Δούνια, ο οποίος με προθυμία, ζωντάνια κι ευρηματικότητα παρουσίασε στα παιδιά τα σπουδαιότερα εκθέματα, δίνοντας έμφαση σ’ αυτά που είχαν σχέση με τη μυθολογία, την προϊστορία και τα μυκηναϊκά χρόνια, που αποτελούν την διδακτέα ύλη της φετινής χρονιάς. Για δύο ώρες, ο φίλτατος Ευστράτιος, εξοπλισμένος με κάρτες, εικόνες, αντικείμενα και προπάντων με τα αρχαιολογικά ευρήματα, μύησε τα παιδιά, κι όχι μόνο, στον όμορφο και γοητευτικό κόσμο του Μουσείου μας.

Από την εκπαιδευτική μας επίσκεψη στο Μουσείο διαπιστώσαμε «ιδίοις όμμασι» την ανεπάρκεια του υπάρχοντος κτιρίου σε εκθεσιακούς, αποθηκευτικούς κι εργαστηριακούς χώρους, που έχει αναγκάσει την Ε΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων να φυλάσσει το μεγαλύτερο μέρος από τα ευρήματα των σωστικών ανασκαφών σε ενοικιαζόμενους αποθηκευτικούς χώρους, απρόσιτους στο ευρύ κοινό. Κατανοήσαμε, ακόμα, την ανάγκη της ίδρυσης νέου αρχαιολογικού μουσείου στην πόλη μας και τους αγώνες του σωματείου «Φίλοι του Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης-Παναγιώτης Σταματάκης», που ιδρύθηκε το 1997 κι έβαλε ως σκοπό της ύπαρξής του την προώθηση της υπόθεσης του νέου μουσείου, συμβάλλοντας στην αγορά του οικοπέδου του εργοστασίου ΧΥΜΟΦΙΞ, κοντά στη γέφυρα του Ευρώτα, έργο που ωστόσο έχει καθηλωθεί, λόγω της δημοσιονομικής κρίσης, που αντιμετωπίζει η χώρα μας.