Το διήγημα της Έλλης Αλεξίου «Κατερειπωμένα Αρχοντικά» επέλεξε για κριτική ανάλυση η Λέσχη Ανάγνωσης Σπάρτης. Εκ μέρους της Λέσχης η κα Πόπη Χριστάκου, Δασκάλα του 4ου Δημ. Σχ. Σπάρτης, επισημαίνει τα εξής:

«Οι φίλοι της Λέσχης μας, που παρακολουθούν τις δραστηριότητές μας, έχουν ήδη διαβάσει το άρθρο του μέλους μας κ. Άννας Αγγελάκου, για τα «Κατερειπωμένα Αρχοντικά» της Αλεξίου.

Αποφασίσαμε να ξαναδιαβάσουμε διηγήματα της Έλλης Αλεξίου, γιατί μας καταγοήτευσε, γιατί νιώσαμε την ανάγκη να ξαναμοιραστούμε τις ευαισθησίες της.

«Υπολείμματα επαγγέλματος» αυτή τη φορά o τίτλος, από τις εκδ. Καστανιώτη.

Για άλλη μια φορά διαπιστώσαμε ότι η συγγραφέας δεν περιμένει το εξαιρετικό γεγονός για να εμπνευστεί και να γράψει. Μέσα από κοινά περιστατικά της τρέχουσας ζωής, μας κεντρίζει την καρδιά, μας χτυπά το ευαίσθητο νεύρο. Μέσα από καθημερινές ιστορίες μάς θυμίζει τι σημαίνει κοινωνική δικαιοσύνη, την αξία της αλληλεγγύης και τη σημασία της προσφοράς και της συμπαράστασης.

«Από τα πρώτα κιόλας βιβλία μου συμμάχησα με τους αδύνατους και τους αδικημένους. Και τη συμμαχία αυτή την κράτησα πιστά σ’ όλη μου τη ζωή»

Τα διηγήματα σ’ αυτό το βιβλίο είναι 17, όλα με μεγάλη λογοτεχνική αξία. Το διήγημα, που χάρισε τον τίτλο σ’ όλη τη συλλογή, αναφέρεται στην εισβολή αστυνομικών σε σπίτι γηραιάς κυρίας, όπου αυτή, σε κάποια στιγμή, άρχισε να τους μιλά για τον Άγγελο Σικελιανό… «όλοι είχαν ξεχαστεί! Η αστυνομική έρευνα είχε χάσει τον προσανατολισμό της».

Μέσα από θέματα καθημερινά, όπως οι κενές ώρες στο σχολείο, η διαδρομή με το τραμ, ο υπερήφανος πατέρας με τους σπουδαγμένους γιους, η ιστορία μιας βρύσης, οι μαθητές του μόχθου κ.λ.π. , ξεδιπλώνει ζωντανές εικόνες, μεταδίδει συναίσθημα, σκιαγραφεί την κοινωνία, παρουσιάζει μια υποδειγματική ηθογραφία των ανθρώπων της εποχής και θέτει κοινωνικούς προβληματισμούς.

Τη γραφή της την χαρακτηρίζει ο υψηλός ανθρωπιστικός τόνος κι η συγκινησιακά φορτισμένη ατμόσφαιρα.

Η Έλλη Αλεξίου κατάφερε να μείνει ως τα βαθιά της γεράματα (πέθανε σε ηλικία 94 χρόνων) πνεύμα διαυγές και νεανικό. Η ζωή και το έργο της αποτελούν σημαντική παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.
Όλη της η ζωή ήταν δουλειά, δράση και προσφορά στα κοινά.

Σε μια συνέντευξή της το 1988 είχε πει: «Ευγνωμονώ σας σπουδές, ευγνωμονώ σας διωγμοί και κυνηγητά της Αντίστασης. Γεμίσατε περιεχόμενο τη ζωή μου….»

Προσωπικά, την Αλεξίου τη θεωρώ αξιοζήλευτη. Αξιοζήλευτη για την ιδιοσυγκρασία της, για την πλούσια διαπολιτισμική της εμπειρία, για την παιδεία της αλλά και τη χαρά της να επικοινωνεί με συγγενείς ψυχές και να προσφέρει. Πάντρεψε ιδανικά την ιδιότητα της συγγραφέως με αυτή της παιδαγωγού. Το κάθε διήγημά της, που αναφέρεται σε παιδιά-μαθητές, αποτελεί ένα παιδαγωγικό παράδειγμα για κάθε εκπαιδευτικό.

Αν όλοι οι δάσκαλοι και γονείς σκύβαμε στα προβλήματα των παιδιών, αφουγκραζόμασταν τις ανησυχίες τους και μοιραζόμασταν τις αγωνίες τους, στο βαθμό που το έκανε η Έλλη Αλεξίου, ίσως (ή σίγουρα;) η κοινωνία μας θα ήταν καλύτερη.

Ο τόπος μας έχει ανάγκη από ανθρώπους του ύφους, του ήθους, της αγωνιστικότητας, της περηφάνιας, της σταθερής αξιοπρέπειας και της δημιουργικότητας της Έλλης Αλεξίου.

Αντί επιλόγου παραθέτω τα λόγια του Νίκου Εγγονόπουλου για το συγγραφικό έργο της Έλλης Αλεξίου : «Υπάρχουν βιβλία, που μπορούμε να τα ονομάσουμε βιβλία μιας ολόκληρης ζωής. Τα διαβάσαμε, τα ξαναδιαβάσαμε, τα διαβάζουμε πάλι και πάλι. Όμως σ’ αυτά πάλι βυθιζόμαστε και βρίσκουμε γοητεία, γαλήνη και παρηγοριά».

ΥΓ. Τα διηγήματα της Αλεξίου τα βρήκα στην εφηβική μου βιβλιοθήκη. Στην πρώτη σελίδα έγραφα: Καλοκαίρι ’80 - δραχμές 220. Χωρίς σχόλια….»