ΚΟΣΜΟΣ. Ο Γέρζι (Γεώργιος) Ιβάνοφ γεννήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου του 1911 στην τότε ρωσοκρατούμενη Βαρσοβία. Ο πατέρας του, Βλαντιμίρ Ιβάνοφ, ήταν Ρώσος αξιωματικός του τσαρικού στρατού και η μητέρα του, Λεονάρντα Σαίνοβιτς, Πολωνή. Τη δεκαετία του '20 ο νεαρός Ιβάνοφ εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη με τη μητέρα του, η οποία παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο τον Έλληνα έμπορο Ιωάννη Λαμπριανίδη.

Ο Ιβάνοφ διακρινόταν για τα αθλητικά του προσόντα και το 1928 γράφτηκε στον Ηρακλή Θεσσαλονίκης. Αρχικά, ασχολήθηκε με το ποδόσφαιρο, ενώ στη συνέχεια διέπρεψε ως κολυμβητής και το 1934 αναδείχθηκε πρωταθλητής Ελλάδας στα 100 μ. ελευθέρας κολύμβησης. Το 1935 απέκτησε την πολωνική υπηκοότητα και τρία χρόνια αργότερα απέκτησε πτυχίο γεωπονικής από το Πανεπιστήμιο της Λουβέν στο Βέλγιο.

Μετά τη έκρηξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και μετά τη γερμανική εισβολή στην Ελλάδα κατέφυγε στην Παλαιστίνη. Εκεί θέλησε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στη συμμαχική υπόθεση και εκπαιδεύτηκε ως πράκτορας και σαμποτέρ από τους Άγγλους, οι οποίοι εκτίμησαν τη γερή του κράση και τη γλωσσομάθειά του.

Το βράδυ της 13ης Οκτωβρίου του 1941 έφθασε στην Ελλάδα με αγγλικό υποβρύχιο και συνδέθηκε στην Αθήνα με μέλη της αντιστασιακή ομάδας «Οργάνωση Αντιστάσεως του Γένους» (ΟΑΓ) και με δύο αξιωματικούς του Ναυτικού, τον Ιωάννη Κοντόπουλο και τον Βασίλη Μαλλιόπουλο. Με τη βοήθεια των Αθηναίων συνεργατών του, συγκέντρωνε πληροφορίες και οργάνωνε δολιοφθορές εις βάρος των Γερμανών κατακτητών. Οι κυριότερες δολιοφθορές που οργάνωσε ήταν στο εργοστάσιο πυρομαχικών των αδελφών Μαλτσινιώτη (μετέπειτα ΠΥΡΚΑΛ), σε πολεμικά αεροπλάνα και πλοία του Άξονα.

Το «κόλπο γκρόσο» του Ιβάνοφ θα ήταν η δολοφονία του Μουσολίνι. Όταν ο Ιταλός δικτάτορας επισκέφθηκε την Αθήνα στις 20 Ιουλίου του 1942, υπήρχαν πληροφορίες ότι θα κατέλυε στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία. Με τη βοήθεια υπαλλήλων του ξενοδοχείου, ο Ιβάνοφ τοποθέτησε εκρηκτικά στο υπόγειο, με σκοπό να ανατινάξει την αίθουσα υποδοχής μόλις κατέφθανε ο Μουσολίνι. Όμως, το σχέδιο της επίσκεψή του άλλαξε και ο Μουσολίνι παρέμεινε μόνο για λίγες ώρες στην Αθήνα, οπότε η επιχείρηση ματαιώθηκε.

Ο Ιβάνοφ βρέθηκε από την πρώτη στιγμή της παρουσίας του στην Ελλάδα στο στόχαστρο των αρχών Κατοχής. Στις 18 Δεκεμβρίου του 1941 συνελήφθη για πρώτη φορά από τους Γερμανούς, αλλά κατόρθωσε να δραπετεύσει. Τότε, οι Γερμανοί τον επικήρυξαν για 500.000 δραχμές ή το ισοδύναμο σε τρόφιμα. Μάλλον αυτός που τον κατέδωσε ήταν ένας παλιός του φίλος, ο Νίκος Πάντος.

Τον Φεβρουάριο του 1942 οι κατοχικές αρχές αύξησαν την επικήρυξη στα 500.000.000 εκατομμύρια δραχμές και στις 8 Σεπτεμβρίου του 1942 οι Ιταλοί καραμπινιέροι τον συνέλαβαν στο Πεδίο του Άρεως, μαζί με τους συνεργάτες του Κοντόπουλο, Μαλλιόπουλο και αδελφούς Γιαννάτου, κατόπιν προδοσίας του αστυνομικού Παντελή Λαμπρινόπουλου. Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου ο Ιβάνοφ καταδικάσθηκε σε θάνατο μαζί με τους Κοντόπουλο, Παλιόπουλο και Δημήτριο Γιαννάτο, ενώ ο Κωνσταντίνος Γιαννάτος καταδικάσθηκε σε κάθειρξη 20 ετών.

Το πρωί της 4ης Ιανουαρίου του 1943, οι τέσσερεις μελλοθάνατοι οδηγήθηκαν στον τόπο της εκτέλεσης, στην Καισαριανή. Ο Ιβάνοφ κατόρθωσε να εξουδετερώσει τους δεσμοφύλακές του και επιχείρησε να διαφύγει στο δάσος. Όμως, η σφαίρα ενός Γερμανού στρατιώτη τον βρήκε στην πλάτη και τον εξουδετέρωσε. Αιμόφυρτος και δεμένος σ’ ένα πάσαλο εκτελέστηκε μαζί με τους συντρόφους του. Προτού πέσει νεκρός, αναφώνησε: «Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω η Πολωνία!»

Μαζί με τον Ιβανόφ, οι κατακτητές εκτελούσαν και τους Έλληνες συνεργάτες του. Είχαν συλληφθεί στο σπίτι του Ιωάννη Κοντόπουλου, μετά από προδοσία κι αφού οι ναζί αναζητούσαν λυσσασμένα τους υπεύθυνους για το σαμποτάζ στο εργοστάσιο Μαλτσινιώτη, που στοίχισε δεκάδες ή και εκατοντάδες ακόμα, χαλασμένα αεροπλάνα κι ενώ η Λουτβάφε προσπαθούσε να υποστηρίξει την στρατιά του Ρόμελ στην Βόρειο Αφρική.

Ένα κορυφαίο σαμποτάζ στα χρονικά της ελληνικής αντίστασης (αλλά και ολόκληρου του ΒΠΠ), για πολλούς ανώτερο -σε τελικό αποτέλεσμα- από την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, η οποία βεβαια είχε μεγαλύτερο συμβολικό χαρακτήρα και έγινε από ένοπλες αντιστασιακές ομάδες (ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ) σε συνεργασία με Βρετανούς σαμποτέρ.

Στην περίπτωση της ΠΥΡΚΑΛ (αυτό ήταν το εργοστάσιο Μαλτσινιώτη) το σαμποτάζ που οργάνωσε ο Ιβανόφ και ανέλαβαν να το κάνουν πράξη οι ΕΑΜίτες εργάτες (εκτελέστηκαν ένα μήνα αργότερα στην Καισαριανή) έγινε μέσα στην πόλη, κάτω από την μύτη των ναζί, που δεν καταλάβαιναν πως οι κινητήρες των αεροπλάνων Junkers Ju 87 και Stuka, παρουσίαζαν ανεπανόρθωτες βλάβες, λίγο μετά την απογείωση τους.

Μια συναρπαστική ιστορία, που αγγίζει τα όρια του μύθου, θα μπορούσε να είναι ένα ωραίο σενάριο μιας κινηματογραφικής ταινίας, είναι όμως ολότελα αληθινή και σχεδόν λησμονημένη, όπως ολόκληρο το έπος της ελληνικής αντίστασης στην γερμανική κατοχή.

Ο ατρόμητος υπεραθλητής

Όταν εκτελέστηκε ο Γεώργιος Ιβανόφ, όπως τον μάθαμε στην Ελλάδα, ήταν 32 ετών. Κι είχε προλάβει να ζήσει δέκα ζωές. Γεννημένος στη Βαρσοβία από τον κόμη Βλαδίμηρο Ιβανόφ, αξιωματικού του τσαρικού στρατού και της Λεονάρντα Σαϊνόβιτς. Αργότερα η μητέρα του γνώρισε τον Ιωάννη Λαμπριανίδη, τον οποίο (μαζί με τον γιο της) ακολούθησε στην Θεσσαλονίκη το 1926.

Ο ευρυμαθής νεαρός γράφτηκε στο γαλλικό Λύκειο της πόλης, έμαθε ελληνικά και γαλλικά (ενώ ήδη μιλούσε πολωνικά και ρωσικά) και διακρίθηκε αμέσως για την έφεση του στα σπορ. Ως αθλητής του Ηρακλή διέπρεψε στην κολύμβηση και στο πόλο, ένα άθλημα που υπηρέτησε και σαν φοιτητής στο Βέλγιο. Στο πανεπιστήμιο του Louvain σπούδασε γεωπόνος-μηχανικός, κολυμπούσε σαν τορπίλη, ενώ έπαιζε πόλο σε ομάδα της Βαρσοβίας, φτάνοντας να πάρει τη θέση του φουνταριστού στην Εθνική Πολωνίας.

Μετά το Βέλγιο, βρέθηκε στο Παρίσι όπου συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στο Ινστιτούτο Αποικιακής Γεωπονίας και εν τέλει επέστρεψε στην Ελλάδα. Βλέποντας τους Ναζί να καταλαμβάνουν και τις δυο πατρίδες του, φούντωσε μέσα του η φλόγα της ελευθεράις. Όταν μάλιστα φιλοξενεί στο σπίτι του μέλη πολωνικών αντιστασιακών οργανώσεων, μπαίνει στο μυαλό του η ιδέα να βρεθεί μαζί τους στη Μέση Ανατολή. Η οικογένεια του αντιδρά, αλλά ο ριψοκίνδυνος και ατρόμητος Ιβανόφ, φεύγει μια μέρα, πρώτα για την Αθήνα και στη συνέχεια για την Παλαιστίνη, όπου παρουσιάζεται στον πολωνικό στρατό.

Η αθλητική του υποδομή, ωστόσο, σε συνδυασμό με τις γλώσσες που μιλούσε τον είχαν μετατρέψει σε ιδανικό πρότυπο για μυστικό πράκτορα. Την εκπαίδευση του αναλαμβάνει η βρετανική SOE (Special Operations Executive) και στις 13 Οκτωβρίου 1941 το αγγλικό υποβρύχιο Thunderbolt τον αποβιβάζει στην ακτή ανάμεσα σε Άγιο Ανδρέα και Νέα Μάκρη. Η αποστολή του είναι να οργανώσει αντιστασιακές ομάδες και να κάνει όσα σαμποτάζ μπορεί. Αποδεικνύεται λαβράκι, αφού πρώτα λίγο έλειψε όλα να καταστραφούν. Ένας παιδικός του φίλος τον προδίδει στους Γερμανούς, που τον συλλαμβάνουν. Ο Ιβανόφ, δραπετεύει, επικηρύσσεται με 500.000 δραχμές, καταφέρνει όμως να βρει ανθρώπους εμπιστοσύνης και να ξεκινήσει την έδρα του.

Έρχεται σε επαφή με τον Ιωάννη Κοντόπουλο και τον Βασίλη Μαλιόπουλο. Αμφότεροι αξιωματικοί του Πολεμικού Ναυτικού, που είχαν ιδρύσει την Οργάνωση Αντίσταση Γένους κι οι οποίοι του παρέχουν στέγη και πληροφορίες. Ο Ιβανόφ πιάνει δουλειά στα ναυπηγεία Σκαραμαγκά με το όνομα Κυριάκος Παρίσσης και αρχίζει τις παράτολμες ενέργειες του.

Στις 14 Μαρτίου 1942, ημέρα που υπογράφηκε το “κατοχικό δάνειο” (η κλοπή δηλαδή 200 και πλέον εκατομμυρίων μάρκων, που υποχρεώθηκε να πληρώσει η Ελλάδα στους κατακτητές, δανεικά και αγύριστα, φυσικά) ο Ιναβόφ ανατινάζει το υποβρύχιο U-133, έξω από την Σαλαμίνα.

Τον Μάιο, κάνει δολιοφοθορά στο ισπανικό ατμόπλοιο San Isidore, που έκανε λαθρεμπόριο για λογαριασμό των Γερμανών. Το πλοίο βυθίζεται στο λιμάνι του Πειραιά. Τρεις μήνες μετά, τοποθετεί μια μαγνητική νάρκη σε άλλο υποβρύχιο (U-372) το οποίο βυθίζεται στη συνέχεια από τους συμμάχους. Η είδηση ότι την Αθήνα προγραμμάτιζε να επισκεφθεί ο Μπενίτο Μουσολίνι, τον κινητοποιεί να ετοιμάσει τη δολοφονία του Ντούτσε. Το πλήρως επεξεργασμένο σχέδιο δεν μπαίνει ποτέ σε εφαρμογή, αφού ο Ιταλός δικτάτορας δεν έρχεται ποτέ στην Ελλάδα. Ήδη, όμως, έχει ξεκινήσει μια άλλη δολιοφθορά, που έμελλε να είναι ένα από τα μεγαλύτερα σαμποτάζ που έγιναν στην κατακτημένη Ευρώπη.

Εκεί κοντά στον Υμηττό…

Το εργοστάσιο Μαλτσινιώτη, η ΠΥΡΚΑΛ δηλαδή, είναι ένας εμβληματικός χώρος για τον Υμηττό. Εκεί εργάστηκε η πλειοψηφία των κατοίκων της περιοχής, πριν και μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Τρεις από τις τέσσερις αδερφές της μητέρας μου πέρασαν την πύλη, που στέκει ακόμη, μισογκρεμισμένη λίγο πριν την πλήρη απαλλοτρίωση του χώρου για την μεταγκατάσταση εννά Υπουργείων, όπως ορίζεται από το νέο «σχέδιο αναβάθμισης» της περιοχής.

Οι αδερφοί Μαλτσινιώτη πουλούσαν όπλα και φυσίγγια στο Μοναστηράκι το 1887, ένα χρόνο αργότερα μετακόμισαν στο Ψυχικό και το 1890 αγόρασαν την γνωστή σε όσους μένουν στον δήμο Υμηττού-Δάφνης, έκταση.

Ο ανταγωνισμός με το «Ελληνικό Πυριτιδοποιείον ΑΕ» ήταν πολύ έντονος. Ένας πόλεμος δηλαδή για τις παραγγελίες υλικού από το κράτος, που σταμάτησε μόνο όταν έγινε η συγχώνευση και ο μετασχηματισμός τους σε Εταιρεία Ελληνικού Πυριτοδοποιείου και Καλυκοποιείου. Στην αρχή χρησιμοποιούνταν τα αρχικά ΕΕΠΚ και ΕΠΚ, μετά καθιερώθηκε το ΠΥΡΚΑΛ.

Ακόμη, όμως, κι όταν η εταιρεία πέρασε στα χέρια του Πρόδρομου Μποδοσάκη-Αθανασιάδη, οι Υμητιώτες αναφέρονταν πάντα στο εργοστάσιο Μαλτσινιώτη. Το εργοστάσιο και ολόκληρο το υλικό του παραδόθηκε αύτανδρο στους ναζί (ανυπολόγιστης αξίας το συνολικό κόστος) όταν η σβάστικα ανέβηκε στην Ακρόπολη. Ο Μποδοσάκης είχε προλάβει να αποχωρήσει από την κατεχόμενη Ελλάδα, με τους Γερμανούς να δίνουν προτεραιότητα στην επισκευή των κινητήρων των αεροπλάνων, που χρησιμοποιούσαν στις επιχειρήσεις τους στην Β.Αφρική.

Οι κατακτημένοι Έλληνες δεν θα σκύψουν εύκολα το κεφάλι. Οι αντιστασιακές οργανώσεις ξεπηδούν γρήγορα, με κορυφαία βέβαια το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. Το ΕΑΜ οργανώνει ένα πρωτοφανές δίκτυο και από ένα σημείο και μετά βρίσκεται παντού. Το εργοστάσιο Μαλτσινιώτη δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Ο Γιώργος Κολημμένος από τον Βύρωνα και ο Αυρύλιος Βαρκάδος πρωτοστατούν για την δημιουργία του ΕΑΜικου πυρήνα.

Με αυτόν θα έρθει σε επαφή η ομάδα του Γιώργου Ιβανόφ, ώστε να ολοκληρωθεί το σαμποτάζ μέσα στο εργοστάσιο. Λέγεται, χωρίς να έχει εξακριβωθεί αν πρόκειται για αλήθεια ή μύθο, ότι ο Ελληνοπολωνός σαμποτέρ, σύχναζε σε ένα καφενεδάκι, έξω από την κεντρική πύλη, ρακένδυτος και φορώντας μπλε γυαλιά, υποδυόμενος έναν Αρμένιο άστεγο. Με αυτή την μεταμφίεση, υποτίθεται ότι οργάνωσε το σχέδιο της δολιοφθοράς.

Τι έριχναν στους κινητήρες

Οι ΕΑΜιτες εργάτες μαζί με τους συνοδοιπόρους τους ξεκινούν το σαμποτάζ, που για αρκετό καιρό είναι ένα άλυτο μυστήριο για τους Γερμανούς. Με ένα σχεδόν μαγικό τρόπο, ενώ φαινομενικά οι κινητήρες των αεροπλάνων περνούσαν τον ποιοτικό έλεγχο, άρα ήταν έτοιμοι να συναρμολογηθούν στα Γιούνγκερ και τα Στούκας, στην ουσία είχαν προγραμματιστεί να καταστραφούν με την απογείωση του αεροσκάφους!

Η Λεονάρδα Λαμπριανίδου ανιψιά του Γιώργου Ιβανόφ είχε διηγηθεί πριν από τρία χρόνια στα «Νέα» ότι οι σαμποτέρ έριχναν στον κινητήρα ρινίσματα σιδήρου, ο οποίος δεν μπορούσε να εντοπιστεί στον έλεγχο πριν παραδοθούν οι κινητήρες προς χρήση.

Προς τιμήν του Γεωργίου Ιβάνωφ το κλειστό γυμναστήριο του Ηρακλή Θεσσαλονίκης, τα χρώματα του οποίου δόξασε ο πολωνός πατριώτης, ονομάστηκε «Ιβανώφειο», ενώ στον περιβάλλοντα χώρο του υπάρχει η προτομή του. Στις 25 Μαΐου 1976 του απονεμήθηκε μεταθανάτια το ανώτατο πολεμικό παράσημο της Ελλάδας, το «Χρυσούν Αριστείον Ανδρείας». Ανάλογα παράσημα του απένειμαν η Πολωνία και η Μεγάλη Βρετανία.

Ακολουθήστε το notospress.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις