Σαν σήμερα η ανακάλυψη του τάφου του Φίλιππου Β' στη Βεργίνα

ΑΙΓΕΣ. 8 Νοεμβρίου 1977, ακριβώς 46 χρόνια πριν σαν σήμερα, καταγράφεται μία από τις πιο ένδοξες ημέρες της ελληνικής και όχι μόνο αρχαιολογίας και ιστορίας.

Ο σπουδαίος αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος ανακαλύπτει στη Βεργίνα τον τάφο του βασιλιά Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας, πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Λίγες ημέρες αργότερα, παρουσιάζει τα πρώτα επίσημα στοιχεία της ανακάλυψης του.

Βεργίνα: Η σπουδαία ανακάλυψη των τάφων του Φιλίππου Β’. Οι πρώτες μαγικές στιγμές μέσα στον τάφο του αρχαίου Μακεδόνα βασιλιά.

«»NΑΙ, πιστεύω ακράδαντα πια ότι ο νεκρός του τάφου της Βεργίνας, είναι ο Φίλιππος Β’, πατέρας του Μεγαλέξανδρου». Μ’ αυτή την κατηγορηματική δήλωση και χτυπώντας συγκινημένος και ενθουσιασμένος τη γροθιά του στο αναλόγιο της έδρας, τελείωσε την ανακοίνωσή του ο καθηγητής Μανόλης Ανδρόνικος, στο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου.

»Ο καθηγητής Ανδρόνικος άρχισε την ανακοίνωσή του – ενώ απόλυτη σιγή επικρατούσε στο αμφιθέατρο – κάνοντας μιά αναφορά στον πρώτο Έλληνα ερευνητή της Βεργίνας καθηγητή Γ. Ρωμαίο.

»Κοντά στον καθηγητή Ρωμαίο βοήθησε για πρώτη φορά σε ανασκαφή σαν πρωτοετής φοιτητής πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

»Οι προσωπικές έρευνες του κ. Ανδρόνικου άρχισαν το 1952 στη μεγάλη τούμπα που σήμερα βρίσκεται μέσα στο χωριό, δίπλα από το ποδοσφαιρικό γήπεδο.

»Από την αρχή της προσπάθειάς του είχε βεβαιωθεί ότι η μεγάλη τούμπα (διάμετρος 100 μέτρα και ύψος 12 μέτρων) είναι τεχνητός λόφος και σε σχετική επιστημονική ανακοίνωσή του την εποχή εκείνη είχε σημειώσει ότι στη τούμπα της Βεργίνας έπρεπε να υπάρχει μυστικός τάφος.

Ο Πλούταρχος δίνει τη λύση

»Οι Έλληνες σεβόντουσαν ιδιαίτερα τα νεκροταφεία και μόνο ξένοι βάρβαροι θα μπορούσαν να είχαν κάνει κάτι τέτοιο. Περίεργος ο καθηγητής έψαξε στον Πλούταρχο και βρήκε την άκρη. Κάπου στα 274 ο βασιλιάς Πύρρος είχε εισβάλει στην Μακεδονία, είχε χτυπήσει τον Μακεδόνα βασιλιά Αντίγονο και είχε κυριεύσει τις Αιγές, πρωτεύουσα των Μακεδόνων. »Οι γαλάζιοι μισθοφόροι της φρουράς του Πύρρου είχαν λεηλατήσει τότε τους τάφους των βασιλιάδων. Και στις Αιγές κατ’ έθιμο θάβονταν οι Μακεδόνες βασιλιάδες. (…)

»Υποστήριξα, είπε ο κ. Ανδρόνικος, ότι ο Αντίγονος είχε γυρίσει την επόμενη χρονιά και είχε ανακαταλάβει τις Αιγές. Ήταν φυσικό να είδε την καταστροφή και να σκέφθηκε να αποθαρρύνει μελλοντικούς καταστροφείς και να κατασκευάσει τον δικό του τάφο κάτω από μια μεγάλη τούμπα για να μην μπορεί να συληθεί. Έτσι πίστεψα ότι σ’ αυτή την τούμπα υπάρχουν και βασιλικοί τάφοι.

Οι πρώτες στιγμές μέσα στον τάφο του Φιλίππου Β’

»Η ανασκαφική προσπάθεια του Ανδρόνικου άρχισε φέτος στις 30 Αύγουστου. Μια μέρα του Οκτωβρίου η αρχαιολογική σκαπάνη κτύπησε πάνω στον τάφο. Κάτω από δύσκολες ανασκαφικές συνθήκες στον χώρο εκείνο αποκαλύφθηκε τελικά ένας μακεδονικός τάφος με καμάρα και δίπλα ένας μικρότερος που μάλλον ήταν οίκημα. (…) Η ανασκαφή προχώρησε λίγα μέτρα παραπέρα οπότε αποκαλύφθηκε η είσοδος του μεγάλου τάφου του βασιλιά Φιλίππου Β’.

»Βρεθήκαμε ξαφνικά μπροστά σ’ ένα σωρό αντικείμενα χάλκινα, ασημένια αγγεία, μαυρισμένα και κόκκινα πράγματα που προέρχονταν από αποσύνθεση οργανικών ουσιών ξύλου, υφασμάτων, δερμάτων και μια πλάκα μαρμάρινη που κάτι σκέπαζε.

»Είδοποίησα αμέσως το υπουργείο και ήρθαν συντηρητές. Αυτά που είδαμε να αστερίζουν ήταν ελεφαντοστινές πλάκες μήκους δύο μέτρων, πιο πέρα ένα χρυσό που έμοιαζε σαν ραβδί, ένα θώρακα πεσμένο με χρυσές ταινίες και χρυσά πτερύγια, περικνημίδες χάλκινες και κράνος μακεδονικό και ένα σφουγγάρι που ακόμα «ζούσε».

»Την άλλη μέρα ανοίξαμε την μαρμάρινη πλάκα και όταν ανοίξε χάσαμε τα μάτια μας. Εγώ και οι δύο βοηθοί μου είδαμε αυτήν την ολόχρυση λάρνακα που ζυγίζει περί τα έντεκα κιλά.

»Εκεί μέσα ήταν τα κόκκαλα και τα κρανιακά οστά που είχαν ένα βαθύ γαλανό χρώμα. Κάτω στον πάτω της λάρνακας ήταν το βαθυκόκκινο χρώμα. Πάνω από τα οστά ένα ολόχρυσο στεφάνι από φύλλα και καρπούς βελανιδιάς το ιερό δένδρο του Δία. Τα οστά ήταν πλυμμένα, εντελώς κατακάθαρα. (…)

»Το επόμενο βήμα ήταν να ανοίξει ο προθάλαμος που οδηγούσε στην κλειστή εξωτερική πόρτα. Άνοιξε την περασμένη Δευτέρα και ξαφνικά εκεί βρήκαμε δύο μοναδικά ευρήματα. Το ένα ήταν ένα φύλλο χρυσού σε τρία κομμάτια με παραστάσεις που αποτελούσε μια ολόχρυση φαρέτρα φορτωμένη από πραγματικά βέλη.

» Δίπλα, μια ακόμη σαρκοφάγος και μέσα από το σκέπασμά της μια δεύτερη χρυσή λάρνακα. Την ανοίξαμε και αντικρύσαμε μια μυθική εικόνα. Ήταν ένα ύφασμα μπλέ με χρυσοποίκιλτα σχέδια. Δεν βρήκαμε κόκκαλα, αλλά βρήκαμε, τυλιγμένη στο ύφασμα την τέφρα και δίπλα ένα διάδημα γυναίκας (…) »Για την νεκρή του προθαλάμου [ο Ανδρόνικος] είπε ότι πρόκειται για την Κλεοπάτρα, την δεύτερη γυναίκα του Φιλίππου που είτε σκοτώθηκε είτε εξαναγκάσθηκε να αυτοκτονήσει από την Ολυμπιάδα μετά την δολοφονία του Μακεδόνα βασιλιά».

Ποιος ήταν ο Μανόλης Ανδρόνικος;

Ο Μανόλης Ανδρόνικος γεννήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 1919 στην Προύσα της Μικράς Ασίας και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1936-1940) και αναγορεύτηκε διδάκτορας της ίδιας Σχολής το 1952 με τη μελέτη του «Ο Πλάτων και η Τέχνη».

Η ανασκαφική του δραστηριότητα απλώθηκε σε αρκετές περιοχές της Βόρειας Ελλάδας (Βέροια, Κιλκίς, Χαλκιδική, Θεσσαλονίκη), αλλά το κύριο ανασκαφικό έργο του εντοπίζεται στη Βεργίνα, όπου εργάστηκε ως βοηθός του δασκάλου του Κωνσταντίνου Ρωμαίου (1938-1940), ενώ από το 1952 πραγματοποίησε τις δικές του έρευνες.

Οι πολύχρονες και συστηματικές ανασκαφές του στη Μεγάλη Τούμπα τον οδήγησε το 1977 στην αποκάλυψη των βασιλικών τάφων της Μακεδονίας, με τα αμύθητα ευρήματα και στην αποκάλυψη του τάφου του Φιλίππου Β’.