ΚΟΣΜΟΣ. Η Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία (International Day of Persons with Disabilities) καθιερώθηκε το 1992 με απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ και τιμάται κάθε χρόνο στις 3 Δεκεμβρίου.

Η επιλογή της ημερομηνίας αυτής συνδέεται με την υιοθέτηση από το διεθνή οργανισμό στις 3 Δεκεμβρίου 1982 του προγράμματος δράσης για τα ΑΜΕΑ, το οποίο οδήγησε στην υπογραφή της Διεθνούς Σύμβασης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία στις 30 Μαρτίου 2007 (Η Κύπρος την κύρωσε το 2011 και η Ελλάδα το 2012).

Η Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία εορτάζεται σε όλον τον Πλανήτη προωθώντας την κατανόηση σε θέματα αναπηρίας και την κινητοποίηση υπέρ των δικαιωμάτων αξιοπρέπειας και ευημερίας των ατόμων με αναπηρία. Επιδιώκει την αύξηση του βαθμού ένταξης των ατόμων με αναπηρία σε κάθε πτυχή της πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής. Η αρχική της ονομασία ήταν «Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες».

Στην Ελλάδα, ο αριθμός των ατόμων με αναπηρία, υπολογίζεται γύρω στο 1 εκατομμύριο. Τα στοιχεία στηρίζονται σε ποσοστά του ΠΟΥ και των επίσημων φορέων του κράτους.

Όταν αναφερόμαστε σε ειδικές ανάγκες εννοούμε κάθε πνευματική ή σωματική αναπηρία η οποία χρίζει ειδικής μεταχείρισης ώστε το άτομο να αναπτύξει ισότιμα όλες τις ικανότητες του και να ενταχθεί στη κοινωνία. Αυτές μπορεί να είναι αισθητηριακές αναπηρίες (τύφλωση, κώφωση) σωματικές αναπηρίες, (εγκεφαλική παράλυση, ακρωτηριασμένα άκρα) νοητική καθυστέρηση, χρωμοσωμικά σύνδρομα, Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή (αυτισμός), ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία κλπ).

Η Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες 1981

Το 1976, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ανακήρυξε το 1981 ως Διεθνές Έτος των Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες, ζητώντας ένα σχέδιο δράσης σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, με ιδιαίτερη έμφαση στην ισότητα των ευκαιριών, την αποκατάσταση και την πρόληψη των αναπηριών.

Το θέμα της συγκεκριμένη ημέρας είναι «η πλήρης συμμετοχή και ισότητα», η οποία ορίζεται ως το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία να συμμετέχουν πλήρως στη ζωή και την ανάπτυξη των κοινωνιών τους, να απολαμβάνουν συνθήκες διαβίωσης ίσες με εκείνες των άλλων πολιτών, και να έχουν ίσο μερίδιο στη βελτίωση των συνθηκών που προκύπτουν από την κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη.

Ηνωμένα Έθνη: η Δεκαετία των Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες 1983-1992

Προκειμένου να υπάρξει ένα χρονικό διάστημα κατά το οποίο οι κυβερνήσεις και οι οργανώσεις θα μπορούσαν να εφαρμόσουν τις δραστηριότητες που συστήνονται στο Παγκόσμιο Πρόγραμμα Δράσης των Η.Ε., η Γενική Συνέλευση ανακήρυξε τα έτη 1983 έως1992 ως Δεκαετία των Ηνωμένων Εθνών για τα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες.

Περίπου το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού, ή ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι, ζουν με αναπηρίες. Η πρώτη Παγκόσμια Έκθεση για την αναπηρία αποκαλύπτει ότι από το ένα δισεκατομμύριο άτομα με ειδικές ανάγκες παγκοσμίως, το ένα πέμπτο εξ αυτών, δηλαδή 110-190 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες στην καθημερινότητα τους. Επιπλέον, το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού επηρεάζεται άμεσα από την αναπηρία, όπως οι άνθρωποι που τους φροντίζουν και τα μέλη της οικογένειας.

Η έλλειψη προσοχής στις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία σημαίνει ότι βρίσκονται αντιμέτωποι με εμπόδια σε κάθε στροφή της ζωής τους. Αυτές περιλαμβάνουν στιγματισμό και διακρίσεις, έλλειψη κατάλληλης ιατρικής φροντίδας και υπηρεσιών αποκατάστασης, μη πρόσβαση σε μεταφορικά μέσα, κτίρια και πληροφορίες.

Τα άτομα με αναπηρίες έχουν γενικά χειρότερη υγεία, χαμηλότερη εκπαίδευση, λιγότερες οικονομικές ευκαιρίες και υψηλότερα ποσοστά φτώχειας σε σχέση με τα άτομα χωρίς αναπηρία. Οι άνθρωποι αυτοί παραμένουν σε μεγάλο βαθμό στο περιθώριο, είναι συχνά άνεργοι και έχουν υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας. Πολλοί άνθρωποι με αναπηρία έχουν περιορισμένη ή και μηδαμινή πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και την αποκατάσταση, στην εκπαίδευση, την καλλιέργεια δεξιοτήτων και σε ευκαιρίες απασχόλησης. Επιπλέον, σε μεγάλο βαθμό αποκλείονται από αστικές και πολιτικές διαδικασίες και η φωνή τους συντριπτικά καταπιέζεται σε θέματα κοινωνικά ή που τους επηρεάζουν άμεσα.

Επίσης (πέρα του γεγονότος ότι ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων με αναπηρία βρίσκεται εκτός εργατικού δυναμικού) και το μέσο οικογενειακό εισόδημα των νοικοκυριών που έχουν ένα μέλος με αναπηρία είναι χαμηλότερο από των άλλων νοικοκυριών, αφού το ύψος των παρεχόμενων προνοιακών επιδομάτων και αναπηρικών συντάξεων είναι τόσο μικρό που δεν μπορεί να καλύψει ούτε τις ανάγκες που απορρέουν από αυτή καθ' εαυτή αναπηρία, ενώ υπάρχει άμεση συσχέτιση μεταξύ της βαρύτητας της αναπηρίας και του βαθμού φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού.

Η Έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας προτείνει στις κυβερνήσεις και τους εταίρους να παρέχουν πρόσβαση σε όλες τις βασικές υπηρεσίες στα άτομα με αναπηρία, να επενδύσουν σε ειδικά προγράμματα για τα άτομα με αναπηρία που βρίσκονται σε ανάγκη, και να υιοθετήσουν εθνικές στρατηγικές και σχέδια δράσης. Για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των παραπάνω πρωτοβουλιών κρίνεται αναγκαία η συμμετοχή και των ίδιων των ατόμων με αναπηρία.

Η Έκθεση του ΠΟΥ παρουσιάζει με αποδείξεις το τι χρειάζεται για να υπερνικηθούν τα εμπόδια στην υγειονομική περίθαλψη, την αποκατάσταση, την εκπαίδευση, την απασχόληση, καθώς και τις υποστηρικτικές υπηρεσίες, για να υπάρξουν τέτοιες συνθήκες που και τα άτομα με ειδικές ανάγκες θα μπορούν να δημιουργήσουν. Η έκθεση τελειώνει με ένα συγκεκριμένο σύνολο από συνιστώμενες ενέργειες που θα πρέπει να προωθήσουν οι κυβερνήσεις. Ο ΠΟΥ ελπίζει ότι αυτή η πρωτοποριακή Παγκόσμια Έκθεση για την αναπηρία θα συμβάλει σημαντικά στην εφαρμογή της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και ότι στη διασταύρωση της δημόσιας υγείας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ανάπτυξης, η έκθεση είναι ένας απαραίτητος πόρος για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τους παροχείς υπηρεσιών και αυτούς που στέκονται δίπλα στα άτομα με αναπηρία και τις οικογένειες τους.

Ιατρική περίθαλψη και αποκατάσταση: Τι κάνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας

Η αποκατάσταση είναι μια διαδικασία που προορίζεται να διευκολύνει τα άτομα με αναπηρίες ώστε να επιτύχουν και να διατηρήσουν μια βέλτιστη σωματική, αισθητηριακή, διανοητική, ψυχολογική και κοινωνική λειτουργία. Η αποκατάσταση περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων της ιατρικής περίθαλψης, τη σωματική και ψυχολογική θεραπευτική, την βοήθεια στην ομιλία, την εργοθεραπεία, καθώς και υπηρεσίες υποστήριξης. Τα άτομα με αναπηρία πρέπει να έχουν πρόσβαση τόσο στη γενική ιατρική φροντίδα όσο και σε κατάλληλες υπηρεσίες αποκατάστασης.

Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία απαιτεί από τις χώρες να εξασφαλίσουν ότι τα άτομα με αναπηρία διαθέτουν τις κατάλληλες υπηρεσίες υγείας, συμπεριλαμβανομένης της γενικής υγείας, των υπηρεσιών αποκατάστασης, καθώς και το ότι δεν υφίστανται διακρίσεις στην παροχή υγειονομικής περίθαλψης (άρθρα 25 και 26 ). Ο ΠΟΥ υποστηρίζει ενεργά την εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ σε αυτούς τους τομείς.

Η Εθνική Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία, αναφέρει:

«Η πανδημία COVID-19, που έπληξε και συνεχίζει να πλήττει την Ευρώπη και τη χώρα μας, έφερε στο προσκήνιο με τον πιο σκληρό τρόπο τις ανισότητες και τον κοινωνικό αποκλεισμό που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και οι οικογένειές τους. Ανέδειξε με τον πλέον εύγλωττο τρόπο τις ελλείψεις στον τομέα της υγείας του ρημαγμένου ΕΣΥ και τις αδυναμίες του τομέα της κοινωνικής προστασίας και υποστήριξης, με τραγικό παράδειγμα το περιστατικό της Καβάλας.

Η Ε.Σ.Α.μεΑ. και οι οργανώσεις μέλη της εξέφρασαν με κάθε τρόπο την ανάγκη αντιμετώπισης της πανδημίας με πλήρη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους. Από την αρχή της πανδημίας όμως, τα άτομα με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις υπέστησαν διακρίσεις χωρίς να γίνουν δέκτες οποιασδήποτε διακριτής προστασίας. Η Ε.Σ.Α.μεΑ. μαζί τις οργανώσεις της, αλλά και τα ευρωπαϊκά αντιπροσωπευτικά όργανα των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους, χρειάστηκε να υψώσει το ανάστημά της ενάντια στην καταπάτηση κεκτημένων δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, ελέω πανδημίας. Όπως και τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, έτσι και τα άτομα με αναπηρία εκτέθηκαν σε υψηλότερα ποσοστά μόλυνσης και θανάτων, ιδιαίτερα όσοι από αυτούς διαμένουν σε κλειστές δομές και ιδρύματα.

Εάν δεν υπήρχε η πανδημία του κορονοϊού, τότε το 2020 θα το σηματοδοτούσε η 24η Νοεμβρίου: η ιστορική ημέρα όπου συζητήθηκε για πρώτη φορά στην ελληνική Βουλή ένα οργανωμένο σχέδιο δράσης για την αναπηρία, που εμπλέκει όλα τα υπουργεία, με τρόπο συμβατό με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Η κυβέρνηση το παρουσίασε και η Ε.Σ.Α.μεΑ. κατέθεσε τις προτάσεις της ώστε να βελτιωθεί περαιτέρω, το σύνολο των εκπροσώπων των κομμάτων του κοινοβουλίου που τοποθετήθηκαν κατέθεσαν πολύ ενδιαφέρουσες προτάσεις, ενώ το νεοσύστατο ινστιτούτο της IN-ΕΣΑμεΑ κατέστρωσε άμεσα έναν μηχανισμό παρακολούθησης της υλοποίησης των δράσεων. Το επόμενο βήμα που αιτείται η Ε.Σ.Α.μεΑ. είναι η συζήτηση του τελικού σχεδίου σε επίπεδο αρχηγών κομμάτων ώστε το σχέδιο δράσης να λάβει την εθνική συναίνεση και να αποτελέσει δέσμευση όλου του πολιτικού φάσματος.

Είμαστε εδώ, είμαστε παρόντες!

Δεν ξεχνάμε:

Τις ακούσιες νοσηλείες και τις παραβιάσεις που έχουν διαπιστωθεί σε σχέση με τις ακούσιες νοσηλείες στις ψυχιατρικές κλινικές. Αυτή η πρακτική κατά των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχοκοινωνικές αναπηρίες και της Σύμβασης υπήρχε ήδη πριν από την πανδημία, αλλά έχει αυξηθεί από τότε, ειδικά κατά τη διάρκεια του λοκ ντάουν.

Δεν ξεχνάμε:

Τους μαθητές με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις. Κρατάμε τα σχολεία ανοιχτά, προστατεύουμε εργαζόμενους, εκπαιδευτικούς και μαθητές.

Δεν ξεχνάμε:

Τους πρόσφυγες με αναπηρία ή χρόνια πάθηση, περιορισμένους σε απαράδεκτες για την υγεία και την αξιοπρέπειά τους συνθήκες.

Δεν ξεχνάμε τους εργαζόμενους με αναπηρία ή χρόνια πάθηση, τους άνεργους, τις γυναίκες, τους ηλικιωμένους. Δεν περισσεύει κανένας και καμία!

Εμείς, οι πολίτες με αναπηρία, με χρόνια πάθηση, οι γονείς και κηδεμόνες των ατόμων με βαριά και πολλαπλή αναπηρία και οι οικογένειές μας, δεν θα αποδεχθούμε και δεν αποδεχόμαστε να είμαστε τα πρώτα θύματα της πανδημίας και κάθε πανδημίας!

Αυτή την περίοδο, η πανδημία πρέπει να ενισχύσει την αποφασιστικότητά μας να διασφαλίσουμε την πρόσβαση όλων των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους στην καλύτερη υγεία, στο καλύτερο βιοτικό επίπεδο και στις περισσότερες επιλογές και ευκαιρίες στη ζωή».