56 χρόνια από την επανακομιδή της

Γράφει ο Βαγγέλης Μητράκος

Πέρασαν κιόλας 56 χρόνια από την επανακομιδή της Τιμίας Κάρας του Αγίου Ανδρέα στην Πάτρα . Ήταν στις 26 Σεπτεμβρίου του 1964 , τότε που ο Πάπας Ρώμης Παύλος ΣΤ΄, παρέδωσε στον Μητροπολίτη Πατρών Κωνσταντίνο την Κάρα του Αγίου Ανδρέα, η οποία φυλασσόταν στον Ναό του Α. Πέτρου της Ρώμης, από το 1460 μ.Χ. .

Ένας απλός ψαράς ήταν ο Απόστολος Ανδρέας. Γιος του Ιωνά, από τη Βησθαϊδά της Γαλιλαίας, που με τον αδερφό του τον Πέτρο ξανοίγονταν με τη βάρκα τους κάθε μέρα στη λίμνη της Γαλιλαίας κι έριχναν τα δίχτυα τους για να ψαρέψουν και να ζήσουν τις οικογένειές τους. Εκεί τους είδε ο Χριστός, όταν ξεκινούσε τη μεγαλειώδη και ανεπανάληπτη πορεία Του προς τους ανθρώπους κι αυτοί ήταν οι πρώτοι που άκουσαν το θείο κάλεσμα: «δεύτε οπίσω μου ελθείν και ποιήσω υμάς αλιείς ανθρώπων» (Ματθ. δ΄19) .

Ο Απόστολος Ανδρέας ήταν ο πρώτος που Τον ακολούθησε κι έλαβε, γι’ αυτό, το τιμητικό κι ένδοξο προσωνύμιο: «Πρωτόκλητος». Έτσι από άσημος ψαράς, ο Ανδρέας, έγινε «αλιεύς ανθρώπων».

Για τρία ολόκληρα χρόνια ο Ανδρέας ακολούθησε βήμα – βήμα τον γλυκύ Ιησού, παντού όπου κι αν πήγαινε. Άκουσε τα Κηρύγματα και το Σωτήριο Μήνυμά Του, είδε τα πολλά και μεγάλα θαύματα, παρέλαβε (με τους άλλους Αποστόλους) το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας στον Μυστικό Δείπνο, έζησε τον τρόμο και την αγωνία εκεί στο σκοτάδι του Κήπου της Γεσθημανής, ήταν μαζί με άλλους στην πλατεία κάτω από το Πραιτώριο , μπροστά στον καταματωμένο Ιησού, όταν ο όχλος φώναζε: «άρον άρον σταύρωσον αυτόν …» , ακολούθησε τα ματωμένα Του βήματα στα λιθόστρωτα της Ιερουσαλήμ και με συντετριμμένη την καρδιά άκουσε το «Τετέλεσται» πάνω στον φρικτό Γολγοθά.

Έζησε, όμως, ο Ανδρέας και την υπέρτατη και κοσμοσωτήρια χαρά της Αναστάσεως του Κυρίου κι έλαβε το Άγιο Πνεύμα κατά την ημέρα της Πεντηκοστής, μαζί και την εντολή :

«Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα Έθνη …» .

Εμείς οι χριστιανοί, πολλές φορές, λυγίζουμε στη ζωή μας, και βάζουμε σε δοκιμασία την Πίστη μας. Είναι και κάποιοι «σπουδαγμένοι» που με τον ορθολογισμό τους βάζουν σε αμφισβήτηση το θεμέλιο της Πίστης μας, που δεν είναι άλλο από την Ανάσταση του Κυρίου. Θα μπορούσαμε πολλά επιχειρήματα να αντιτάξουμε στον ορθολογισμό τους. Ένα όμως φτάνει και είναι καταλυτικό: Αν η Ανάσταση του Κυρίου ήταν ένα ψέμα, οι πρώτοι που θα το ήξεραν θα ήταν οι Απόστολοι. Οπότε, απογοητευμένοι και ντροπιασμένοι θα γύριζαν στα σπίτια τους και στις δουλειές τους και όλα θα τελείωναν εκεί. Όμως δεν έγινε καθόλου έτσι. Ακριβώς επειδή οι Απόστολοι πείσθηκαν ακράδαντα για την Ανάσταση του Χριστού, επειδή Τον είδαν, Του μίλησαν, Τον άγγιξαν, έφαγαν μαζί Του κι άκουσαν τις τελευταίες Του Εντολές πριν από την Ανάληψη, ακριβώς γι’ αυτό «πήραν τα μάτια τους» στις εσχατιές του κόσμου για να μεταφέρουν τη Διδασκαλία και το Μήνυμα της Σωτηρίας σ’ όλα τα Έθνη, δίνοντας στο τέλος «Θυσία τω Θεώ…» την ίδια τους της ζωή . Ποιος άνθρωπος θα θυσίαζε ποτέ τη ζωή του για ένα ψέμα; ΚΑΝΕΙΣ !!!

Έτσι, λοιπόν, κι ο Απόστολος Ανδρέας άρχισε να περιοδεύει σύμφωνα με την εντολή του Κυρίου . Έχοντας πάθος με την αλήθεια κήρυξε σε πολλές πόλεις της Μ. Ασίας και του Εύξεινου Πόντου, ύστερα ήρθε στη ρωμαιοκρατούμενη Ελλάδα και κατέληξε στην Πάτρα. Είχε ιδιαίτερη συμπάθεια ο Ανδρέας στους Έλληνες, γιατί θυμόταν πάντα τα λόγια του Κυρίου, ο οποίος όταν έμαθε πως κάποιοι Έλληνες θέλουν να Τον δουν και να του μιλήσουν είπε: «Ελήλυθεν η ώρα ίνα δοξασθή ο Υιός του ανθρώπου» (Ιωάν.ιβ΄20-23).

Εκεί στην Πάτρα, ο Απόστολος, δίδαξε με πάθος και θέρμη το Λόγο του Θεού, έκανε μεγάλα θαύματα κι έφερε πολλούς κοντά στον Χριστό. Ανάμεσά τους και τη Μαξιμίλλα, σύζυγο του ανθύπατου Αχαΐας Αιγεάτου , την οποία εθεράπευσε από βαριά αρρώστια. Ο σύζυγός της θύμωσε πολύ για το γεγονός αυτό και με την παρότρυνση ειδωλολατρών ιερέων συνέλαβε τον Ανδρέα και τον καταδίκασε σε σταυρικό θάνατο. Ήταν γύρω στο 60 μ.Χ. , πιθανώς την εποχή των διωγμών του Νέρωνα. Η Ορθόδοξη Παράδοση λέει πως ο Ανδρέας, βλέποντας τον Σταυρό μπροστά του, ζήτησε, ως ανάξιος, να μη σταυρωθεί με τον ίδιο τρόπο που σταυρώθηκε και ο Κύριός Του. Γι’ αυτό και οι σταυρωτές του τον κάρφωσαν σε Σταυρό σχήματος Χ και μάλιστα με το κεφάλι κάτω .

(Στο Συναξάριο της 30ής Νοεμβρίου διαβάζουμε: «Αντίστροφον Σταύρωσιν Ανδρέας φέρει», δηλαδή, ότι ήταν αντίστροφη η Σταύρωση του Αποστόλου Ανδρέα, με το κεφάλι προς τα κάτω. Αυτό, όμως, από σεβασμό προς το πρόσωπο του Αγίου, δεν το βλέπουμε στην απεικόνισή Του, στην οποία εικονίζεται σταυρωμένος σε όρθια στάση.)

Έτσι ή αλλιώς, με τη Σταύρωσή Του, ο Απόστολος Ανδρέας, ο Πρωτόκλητος, παρέστησε τον εαυτό του στον Θεό «δόκιμον ἐργάτην» (Β΄ προς Τιμόθεον, 2: 15), δηλαδή, «δοκιμασμένο και τέλειο εργάτη του Ευαγγελίου». Η Σταύρωσή Του, φαίνεται, πως δεν ήταν αρκετή για τους εχθρούς του Χριστιανισμού: Ο ανθύπατος Πάτρας αρνήθηκε να παραδώσει το Άγιο Λείψανό του στους χριστιανούς της Αχαΐας για να το θάψουν. Ο Θεός όμως οικονόμησε τα πράγματα: Ο σκληρός Αιγεάτης πέθανε την ίδια μέρα της Σταύρωσης του Αγίου Ανδρέα και οι χριστιανοί με τον Στρατοκλή, πρώτο επίσκοπο Πατρών, μπόρεσαν να θάψουν τον Απόστολο του Κυρίου με θρήνο πολύ αλλά και μεγάλες τιμές.

Σήμερα, στο νότιο κλίτος του παλαιού Ναού του Α. Ανδρέα , στην Πάτρα, βρίσκεται ο Τάφος του Αποστόλου, επενδυμένος με μάρμαρο.

Πολύ αργότερα, στις 3 Μαρτίου 357, με εντολή του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνστάντιου Β’, μέρος των λειψάνων (μεταξύ αυτών και η Κάρα του Αγίου) μεταφέρθηκαν από την Πάτρα στην Κωνσταντινούπολη και εναποτέθηκαν στον Ναό των Αγίων Αποστόλων. Λίγο πριν από την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους ο Θωμάς Παλαιολόγος, αδελφός του τελευταίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και τελευταίος Δεσπότης του Μοριά, πήρε το πολύτιμο κειμήλιο και το μετέφερε στην Ιταλία. Εκεί, το παρέλαβε ο Πάπας Πίος ο Β’, και το εναπόθεσε στον ναό του Αγίου Πέτρου της Ρώμης.

Στα 1963 ο Μητροπολίτης Πατρών Κωνσταντίνος αποστέλλει επιστολή προς τον Πάπα Παύλο ΣΤ΄, με την οποία ζητά να επιστραφεί η Τίμια Κάρα του Α. Ανδρέα στην πόλη που μαρτύρησε. Ο Πάπας απαντά καταφατικά στο αίτημα. Μάλιστα, αναζητά την αρχική, παλιά, χρυσή λειψανοθήκη (έργο τέχνης της προ-εικονομαχικής περιόδου, Ζ΄ αιώνος), τοποθετεί μέσα της την Κάρα του Αγίου και αυτή παραδίδεται στις 26 Σεπτεμβρίου 1964, από αντιπροσωπεία Καρδιναλίων, στον Μητροπολίτη Πατρών Κωνσταντίνο , σε ειδική και μεγαλειώδη τελετή στην πλατεία Τριών Συμμάχων, όπου και λαμβάνει χώρα λαμπρή και συγκινητική υποδοχή από πλήθη λαού. Έτσι μετά από 1904 χρόνια ο Άγιος Ανδρέας επέστρεψε στην πόλη όπου μαρτύρησε για τη Δόξα του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού. Μετά από λιτάνευση της Τιμίας Κάρας στους δρόμους της πόλης, το λείψανο τοποθετήθηκε στο εσωτερικό του ναού του Α. Ανδρέα. Στην σπάνια αυτή λειψανοθήκη παρέμεινε η Αγία Κάρα του Πολιούχου και Προστάτη των Πατρών έως και το 1968 οπότε (άγνωστο πώς και γιατί) βγήκε από εκεί για να τοποθετηθεί σε ναόσχημη, ασημένια λειψανοθήκη σύγχρονης κατασκευής !!!

Στο Ναό του Α. Ανδρέα στην Πάτρα, εκτός από την Κάρα του Αποστόλου βρίσκεται τμήμα του Σταυρού πάνω στον οποίο μαρτύρησε. Και ο Σταυρός του Αγίου, όπως και η Κάρα Του, πέρασε πολλές ταλαιπωρίες και περιπλανήσεις: Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας, ο Σταυρός του Αγίου Ανδρέα, αρπάχτηκε από την Πάτρα και μεταφέρθηκε στη Γαλλία. Αρχικά τοποθετήθηκε στη Μονή Weaume στη Μασσαλία και αργότερα μεταφέρθηκε στη Μονή του Αγίου Βίκτωρος της ίδιας πόλης . Κατά τη Γαλλική Επανάσταση επιχειρήθηκε να καεί ο Σταυρός πράγμα που τελικά δεν επιτεύχθηκε. Τα τμήματα του διασώθηκαν και τοποθετήθηκαν σε θήκη σχήματος κανονικού Σταυρού. Στις 19 Ιανουαρίου 1980, ύστερα από ενέργειες του Μητροπολίτη Πατρών Νικοδήμου, ο Σταυρός του Α. Ανδρέα επιστράφηκε στην Ελλάδα κι έφθασε στην Πάτρα. Τον υποδέχθηκε - μέσα σε κλίμα έντονης συγκίνησης και με εκδηλώσεις σεβασμού - ο λαός των Πατρών με επικεφαλής τον ιερό κλήρο και τους άρχοντες. Οι Πατρινοί είχαν στρώσει στους δρόμους ενδύματα, χαλιά κ.λπ., για να περάσει η ιερή πομπή, η οποία μετέφερε τον Σταυρό του Αγίου Ανδρέα. Η υποδοχή έγινε στην Πλατεία Συμμάχων και στη συνέχεια έφτασαν στον μεγαλοπρεπή Ναό του Αγίου Αποστόλου Ανδρέα , όπου και τοποθετήθηκε στο μέσον του ναού. Κατά τη μεταφορά του στην Πάτρα, ο Σταυρός ήταν τοποθετημένος σε θήκη σχήματος κανονικού Σταυρού, αλλά αντικαταστάθηκε αργότερα από μεγαλύτερη και πιο επιβλητική θήκη, σε σχήμα Χ .

Ας σκεφτούμε, ακόμα, ότι σήμερα, μόνο δύο Σταυροὶ υπάρχουν (έστω και σε τεμάχια) στον κόσμο : Ο Σταυρός του Κυρίου μας, που βρέθηκε από την Α. Ελένη στα Ιεροσόλυμα και ο Σταυρός του Πρωτοκλήτου, που διασώθηκε στην Πάτρα.

Από επιστημονικές μελέτες που έχουν γίνει αποδείχτηκε πως ο Σταυρός του Α. Ανδρέα είναι αυθεντικός, φτιαγμένος από ξύλο ελιάς και χρονολογείται στον 1ο αι. μ.Χ . Αξίζει να σημειωθεί πως στην Ιερά Μονή Αγίου Ανδρέα Μηλαπιδιάς, στο χωριό Περαπάτα Κεφαλλονιάς, βρίσκεται το λείψανο του πέλματος του Αποστόλου Ανδρέα, απεξαρθρωμένο από τον αστράγαλο, το οποίο φέρει επάνω του, ακόμα, τη αγία σάρκα του Αποστόλου με ίχνη αποξηραμένου αίματος, ενώ φαίνεται καθαρά και η οπή από το καρφί της μαρτυρικής σταύρωσης. Η δε ευωδία του λειψάνου είναι χαρακτηριστική κι εξαιρετικά έντονη.

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας η τιμή προς τους Αγίους και τους Μάρτυρες, που με τους θεοφιλείς αγώνες τους και τη χάρη του Θεού, πέτυχαν να γίνουν «θεοί κατά χάριν», δεν αναφέρεται μόνο στις Όσιες Ψυχές Τους, αλλά και στα Άγια Σώματά Τους, τα οποία εξαγιάστηκαν. Η τιμή που αποδίδεται σ' αυτά αποτελεί μιαν ακόμα μαρτυρία της πίστης μας στη δόξα του Θεού αλλά και στην καθολική δόξα του ανθρώπου :

Αὐτὸς δὲ ὁ Θεὸς τῆς εἰρήνης ἁγιάσαι ὑμᾶς ὁλοτελεῖς , καὶ ὁλόκληρον ὑμῶν τὸ πνεῦμα καὶ ἡ ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα ἀμέμπτως ἐν τῇ παρουσίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τηρηθείη . πιστὸς ὁ καλῶν ὑμᾶς , ὃς καὶ ποιήσει . (Α' Θεσ. ε' 23-24).

Πρέπει, γι’ αυτό, εμείς οι Έλληνες Ορθόδοξοι, να αισθανόμαστε ευλογημένοι από τον Θεό, αφού ένας Μαθητής του Κυρίου, ο Απόστολος Ανδρέας ο Πρωτόκλητος, επέλεξε να κάνει την Ελλάδα τόπο του Αγιασμένου Μαρτυρίου Του και να την καταστήσει Θεία Λάρνακα των Σεπτών του Λειψάνων.

«Χαίροις ο Πρωτόκλητος μαθητής χαίροις σωφροσύνης και ανδρείας στήλη λαμπρά , χαίροις ο του πάθους κοινωνός του Κυρίου Απόστολε θεόπτα , Ανδρέα πάντιμε »

Μεγαλυνάριον του Α. Ανδρέα