Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης*

Με βάση την υπουργική απόφαση 57598/ΦΕΚ Β 3994/17.9.2020, οι Έλληνες του εξωτερικού, δύνανται να καταθέσουν αίτηση εγγραφής εκλογέα στις αρμόδιες προξενικές αρχές της χώρας. Η αίτηση καταχωρίζεται στην ειδική εφαρμογή του άρθρου 4 του ν. 4648/2019 από διαπιστευμένους υπαλλήλους των προξενικών αρχών. Για την είσοδο των διαπιστευμένων υπαλλήλων στην εφαρμογή του άρθρου 4 του ν. 4648/2019, παρέχονται από τη Διεύθυνση Εκλογών του Υπουργείου Εσωτερικών τα κατάλληλα διαπιστευτήρια. Τα διαπιστευτήρια παρέχονται στα πρόσωπα που υποδεικνύει το Υπουργείο Εξωτερικών στη Διεύθυνση Εκλογών του Υπουργείου Εσωτερικών.

Ο ομογενής που προσέρχεται σε μία αρμόδια προξενική αρχή, υποχρεούται να προσκομίζει νόμιμα έγγραφα ταυτοπροσωπίας, ήτοι ελληνικό δελτίο αστυνομικής ταυτότητας ή ελληνικό διαβατήριο, τον Αριθμό Φορολογικού Μητρώου του, καθώς και τα δικαιολογητικά που τεκμηριώνουν τη συνδρομή των προϋποθέσεων της παρ. 2 του άρθρου 2 του ν. 4648/2019, όπως αυτά περιγράφονται στην παρ. 4 του άρθρου 4 του ίδιου νόμου.

Η ανάρτηση των δικαιολογητικών, πραγματοποιείται από τον διαπιστευμένο υπάλληλο της προξενικής αρχής. Εναλλακτικά, ο ομογενής μπορεί να εξουσιοδοτήσει το Υπουργείο Εσωτερικών για την αυτεπάγγελτη αναζήτηση ορισμένου δικαιολογητικού ή την άντληση των απαιτούμενων πληροφοριών από τις βάσεις δεδομένων του Ελληνικού Δημοσίου. Για την ως άνω αναζήτηση των πληροφοριών και σχετική διαβίβαση, είναι απαραίτητη η εξουσιοδότηση με τη μορφή συναίνεσης του εκλογέα, σύμφωνα με το ν. 4624/2019 και το Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (Κανονισμός ΕΕ 679/2016), η οποία χορηγείται κατά την υποβολή της αίτησης.

Πριν την οριστική υποβολή της αίτησης, ο αιτών βεβαιώνει ότι όλα τα αναγραφόμενα στην αίτηση στοιχεία είναι αληθή και λαμβάνει γνώση ότι η αίτησή του υπέχει θέση υπεύθυνης δήλωσης κατά το άρθρο 8 του ν. 1599/1986 (Α' 75) και τυχόν δήλωση ψευδών στοιχείων επιφέρει τις ποινές που προβλέπονται στην παρ. 6 του άρθρου 22 του νόμου αυτού.

Πριν την οριστική υποβολή της αίτησης, η αίτηση εκτυπώνεται και υπογράφεται από τον ομογενή. Η προξενική αρχή τηρεί την πρωτότυπη υπογεγραμμένη αίτηση στο αρχείο της.

Με την οριστική υποβολή και πρωτοκόλληση της αίτησης, αποδεικτικό της εκτυπώνεται εις διπλούν. Ένα αντίγραφο παραδίδεται στον εκλογέα και ένα παραμένει στο αρχείο της προξενικής αρχής.

Για όσα ζητήματα υποβολής, μεταβολής και αναστολής ή και διαγραφής της αίτησης εκλογέα δεν προβλέπεται ειδικότερη ρύθμιση στην παρούσα, εφαρμόζονται ανάλογα τα άρθρα 2 έως 4 της υπ' αρ. 27336/2020 απόφασης του Υπουργού Εσωτερικών «Καθορισμός διαδικασίας εγγραφής, μεταβολής και αναστολής ή διαγραφής της αίτησης εκλογέα που επιθυμεί να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα εκτός της Ελληνικής Επικράτειας και του τρόπου πιστοποίησης αυτού» (Β' 1702).

Με ευρύτατη διακομματική συναίνεση, η Βουλή επικύρωσε το δικαίωμα των Ελλήνων του εξωτερικού, να ασκήσουν το εκλογικό δικαίωμα από τον τόπο διαμονής τους. Στα ψηφοδέλτια επικρατείας, τα κόμματα θα μπορούν να τοποθετούν μέχρι και τρεις υποψηφίους από το εξωτερικό. Θα υποχρεούνται όμως, να τοποθετήσουν τον έναν στις τρεις πρώτες θέσεις του ψηφοδελτίου επικρατείας. Έτσι, τουλάχιστον τα δύο πρώτα κόμματα, θα εκλέγουν δύο βουλευτές προερχόμενους από το εξωτερικό. Αυξάνονται οι Βουλευτές Επικρατείας σε 15. Δημιουργείται διακομματική επιτροπή που θα εξετάζει τις απορριπτικές αποφάσεις για ένταξη στους εκλογικούς καταλόγους του εξωτερικού. Ο ελάχιστος αριθμός για να συγκροτηθεί εκλογικό τμήμα στο εξωτερικό, είναι οι 40 εκλογείς-ψηφοφόροι. Η ψήφος των αποδήμων θα μετράει ισότιμα στο αποτέλεσμα. Οι ομογενείς θα πρέπει να έχουν υποβάλει φορολογική δήλωση είτε το τρέχον έτος, είτε το προηγούμενο φορολογικό έτος. Η ψηφοφορία θα διεξάγεται συγκεκριμένη ημέρα από Τετάρτη έως Σάββατο, παραμονή των εκλογών, αλλά η καταμέτρηση θα γίνεται ταυτόχρονα με το σύνολο της Ελληνικής Επικράτειας. Προϋπόθεση για την χορήγηση δικαιώματος ψήφου στους απόδημους, αποτελεί η διαμονή για δύο συνολικά έτη εντός της Ελληνικής επικράτειας κατά τα τελευταία 35 χρόνια, η υποβολή φορολογικής δήλωσης στην Ελλάδα το τρέχον έτος ή το προηγούμενο φορολογικό έτος και η εγγραφή σε ελληνικό εκλογικό κατάλογο. Οι ομογενείς μας, που πληρούν αυτές τις προϋποθέσεις, θα πρέπει να αιτηθούν ηλεκτρονικά (σε ειδική εφαρμογή της ιστοσελίδας του υπουργείου εσωτερικών), την εγγραφή τους, στον ειδικό εκλογικό κατάλογο εξωτερικού, υποβάλλοντας ηλεκτρονικά τα απαραίτητα δικαιολογητικά. Η διετής διαμονή στην Ελλάδα, αποδεικνύεται π.χ. με βεβαίωση φοίτησης σε ελληνικό σχολείο ή Πανεπιστήμιο, ή με την καταβολή ασφαλιστικών εισφορών, ή με την εκπλήρωση της στρατιωτικής θητείας κ.α.. Η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος, γίνεται με αυτοπρόσωπη παρουσία σε εκλογικό κέντρο που έχει ορίσει το υπουργείο εσωτερικών, δηλαδή στις Πρεσβείες, Προξενεία , γραφεία ελληνικών Ιερών Ναών , γραφεία ή κτίρια συλλόγων ή ελληνικών οργανώσεων. Μετά το τέλος της ψηφοφορίας, γίνεται μόνο αρίθμηση των φακέλων που περιέχει η κάλπη, χωρίς οι φάκελοι να ανοιχτούν. Στη συνέχεια, αποστέλλονται αεροπορικώς στο Εφετείο Αθηνών για την καταμέτρηση. Στο συγκεκριμένο νόμο, δεν προβλέπεται ο τρόπος εκλογής των Βουλευτών, διότι θα ακολουθήσει άμεσα η αλλαγή του εκλογικού νόμου, με ξεχωριστό νομοσχέδιο, αποσυνδέοντας έτσι το δικαίωμα παροχής ψήφου στους Έλληνες του εξωτερικού, από την αλλαγή στο εκλογικό σύστημα. Με νέο νόμο, θα καταργηθεί το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής, που καθιέρωσε η προηγούμενη κυβέρνηση. Κατά πολλούς, η απλή αναλογική, οδηγεί σε ακυβερνησία και σε περιπέτειες, ενώ κατά άλλους αποτελεί το δημοκρατικότερο σύστημα. Άλλο η παροχή δικαιώματος ψήφου στους Έλληνες του εξωτερικού και άλλο το εκλογικό σύστημα που θα εφαρμοστεί γενικότερα. Στην Συνταγματική αναθεώρηση που ξεκίνησε η προηγούμενη Βουλή, περιέλαβε στις προς αναθεώρηση διατάξεις του Συντάγματος, αυτούσια την παράγραφο που προβλέπει ότι νέος εκλογικός νόμος για να ισχύσει στις αμέσως επόμενες εθνικές εκλογές, θα πρέπει να έχει εξασφαλίσει 200 ψήφους Βουλευτών. Η συγκεκριμένη διάταξη (άρθρο 54, 1 Συντάγματος) κρίθηκε αναθεωρητέα από την προηγούμενη Βουλή με σχετική πλειοψηφία 151 Βουλευτών, αλλά το ακριβές περιεχόμενο θα αποφασισθεί από την σημερινή Βουλή. Δηλαδή, αν υπάρξει πλειοψηφία 180 ψήφων Βουλευτών και άνω, η οποία θα αποφασίσει ότι ο νέος εκλογικός νόμος θα ισχύσει από τις αμέσως επόμενες εθνικές εκλογές και όχι από τις μεθεπόμενες εκλογές, μπορεί αυτό να το εξασφαλίσει με Συνταγματική πρόβλεψη. Για τις διατάξεις που χαρακτηρίζονται ως αναθεωρητέες, στην πρώτη Βουλή με 180 Βουλευτές, η αναθεώρηση στην επόμενη Βουλή, μπορεί να γίνει με πλειοψηφία 151 ψήφων. Στην αντίστροφη περίπτωση, αν η πρώτη Βουλή, έχει την πλειοψηφία των 151 ψήφων σε μια αναθεωρητέα Συνταγματική διάταξη, η επόμενη Βουλή χρειάζεται τουλάχιστον 180 ψήφους Βουλευτών.

Εάν δεν αναθεωρηθεί η συγκεκριμένη Συνταγματική διάταξη, δηλαδή δεν καταφέρει να συγκεντρώσει τον απαιτούμενο αριθμό των 180 ψήφων στην Βουλή, τότε: για να αλλάξει το εκλογικό σύστημα και να εφαρμοστεί ένα νέο από τις αμέσως επόμενες εθνικές εκλογές, απαιτείται πλειοψηφία 2/3 της Βουλής. Πρέπει να δηλαδή να συμφωνήσουν 200 βουλευτές - και όχι 180.Αλλιώς, η κυβέρνηση είναι σε θέση να αλλάξει τον νόμο με απλή πλειοψηφία (151), όμως το σύστημα να ισχύσει από τις μεθεπόμενες εκλογές.

Σύμφωνα με τον ισχύοντα εκλογικό νόμο, οι εθνικές εκλογές γίνονται με σταυρό προτίμησης, αλλά και με λίστα.

Συγκεκριμένα, οι 288 έδρες κατανέμονται σύμφωνα με την ενισχυμένη αναλογική στα κόμματα που συγκέντρωσαν ποσοστό ψήφων άνω του 3%, το οποίο είναι και το όριο εισόδου ενός κόμματος στο κοινοβούλιο.

Οι υπόλοιπες 12 έδρες προκύπτουν από δεσμευμένους συνδυασμούς (λίστες δηλαδή) που καταθέτουν τα κόμματα που συμμετέχουν στις εκλογές. Αυτό είναι το λεγόμενο ψηφοδέλτιο επικρατείας.

Εκλογές με λίστα ή με δεσμευμένο συνδυασμό όπως λέγεται κανονικά, γίνονται σε περίπτωση πρόωρων εκλογών και συγκεκριμένα όταν αυτές γίνονται μέσα σε 18 μήνες από τις προηγούμενες εκλογές.

Οι έδρες καταλαμβάνονται από τους υποψηφίους σύμφωνα με τη σειρά που έχουν στη λίστα και όχι ανάλογα με το πλήθος των σταυρών που μάζεψαν. Με τον ίδιο τρόπο προκύπτουν και οι επιλαχόντες.

Ο ισχύων εκλογικός νόμος που ρυθμίζει το εκλογικό σύστημα είναι ο νόμος 3231/2004 περί εκλογής βουλευτών.

Ο νόμος 3636/2008, μετά από νομοθετική πρωτοβουλία του υπουργού Εσωτερικών Π. Παυλόπουλου, τροποποίησε τον 3231/2004, παραχωρώντας στο πρώτο κόμμα 50 επιπλέον έδρες, δηλαδή 10 περισσότερες σε σχέση με το νόμο του 2004. Επίσης δυσχέρανε ιδιαίτερα τις προεκλογικές συνεργασίες κομμάτων, καθότι η επιπλέον παραχώρηση των 50 εδρών σε συνασπισμό συνεργαζόμενων κομμάτων προς διευκόλυνση σχηματισμού αυτοδύναμης κυβέρνησης λαμβάνει χώρα μόνο αν ο μέσος όρος της δύναμης των κομμάτων που τον απαρτίζουν είναι μεγαλύτερος από τη δύναμη του αυτοτελούς κόμματος που συγκέντρωσε το μεγαλύτερο αριθμό έγκυρων ψήφων. Μέσος όρος θεωρείται το πηλίκο του ποσοστού που έλαβε ο ανωτέρω συνασπισμός προς τον αριθμό των κομμάτων που τον αποτελούν. Αν για παράδειγμα ο συνασπισμός των κομμάτων Χ και Ψ έχει συνολική δύναμη 43% (μέσος όρος καθενός κόμματος 21,5%) και το αυτοτελές κόμμα Ω 30%, στο τελευταίο θα δοθούν οι επιπλέον 50 έδρες.

Τα σχετικά με το εκλογικό σύστημα στη χώρα μας προβλέπονται στο άρθρο 54 του Συντάγματος, το οποίο για τις επί μέρους λεπτομερείς ρυθμίσεις παραπέμπει στον κοινό νομοθέτη. Ο τελευταίος έχει θεσπίσει τον ισχύοντα εκλογικό νόμο.

Το Σύνταγμα εξουσιοδοτεί την νομοθετική εξουσία να προβλέψει με νόμο (αρ 54 Σ) το εκλογικό σύστημα (αναλογικό ή πλειοψηφικό), τον καθορισμό των εκλογικών περιφερειών και τον τρόπο κατανομής των εδρών με ανώτατο όριο 300 έδρες και κατώτατο 200 έδρες (αρ 51 Σ). Ο νόμος αυτός ονομάζεται εκλογικός νόμος, και ισχύει για τις επόμενες εκλογές εφόσον ψηφιστεί από τα 2/3 της Βουλής ή από τις μεθεπόμενες εφόσον ψηφιστεί από το ½ της Βουλής. Ο ισχύον εκλογικός νόμος είναι ο νόμος Σκανδαλίδη 3231/2004 όπως τροποποιήθηκε από τους νόμους Παυλόπουλου 3434/2006 και 3636/2008 και κωδικοποιήθηκε μαζί με άλλες εκλογικές διατάξεις στο Προεδρικό Διάταγμα 12/2012.

Ο εκλογικός νόμος στα πλαίσια του συστήματος της ενισχυμένης αναλογικής δίνει bonus 50 εδρών στο πρώτο κόμμα, αυτό όμως που δεν είναι γνωστό είναι ότι το bonus αυτό μπορεί να δοθεί και σε έναν συνασπισμό κομμάτων εφόσον ο μέσος όρος των κομμάτων που τον απαρτίζουν λάβει μεγαλύτερο ποσοστό από ένα αυτοτελές κόμμα. Ωστόσο όταν ο νομοθέτης αναφέρεται σε μέσο όρο, εννοεί στο άρθρο 99 του ΠΔ 26/2012 το συνολικό ποσοστό του συνασπισμού δια του πλήθους των κομμάτων αυτού, άρα εάν ένας συνασπισμός πάρει συνολικά 50% αλλά απαρτίζεται από 5 κόμματα ο μέσος όρος του είναι μόλις 10%.

Καθότι το 2008 δεν προέκυψε συναίνεση στην ψήφιση του, ο νέος εκλογικός νόμος δεν ίσχυσε στις εκλογές του 2009 αλλά στις επόμενες (σσ. από τις βουλευτικές του 2012 και ύστερα). Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι εκλογές δεν μπορούν να διεξαχθούν με άλλο εκλογικό σύστημα, μιας και όπως αναφέρθηκε η Βουλή έχει την δυνατότητα με αυξημένη πλειοψηφία 2/3 να ψηφίσει νέο εκλογικό νόμο με άμεση ισχύ που θα αντιμετωπίζει τα προβλήματα του εκλογικού συστήματος.

(*) Δικηγόρος Αθηνών – Συνταγματολόγος - Συνήγορος Αμερικανικού Δημοκρατικού Κόμματος στην Ελλάδα - Δ.Σ. Ιδρύματος Μπότσαρη - Δ.Σ. Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Δήμου Αθηναίων

* Τα άρθρα δεν απηχούν απαραίτητα τη γνώμη του notospress.gr