Γράφει ο Χρήστος Α. Πλειώτας*

Νομικός Λόγος

{Επειδή η ζωή συνεχίζεται και κάθε τι το νομικό είναι και πραγματικό όπως και το αντίστροφο, παρά τα πρωτοφανή σημάδια των καιρών που διανύουμε, συνεχίζω να είμαι συνεπής στην αρθρογραφία μου, μέσα από την παρούσα γνωστή στήλη για επίκαιρα νομικά ζητήματα}.

Ι/ Πολύ συχνά υπερασπιζόμαστε ανθρώπους που είναι κατηγορούμενοι για το ποινικό αδίκημα της μη καταβολής χρεών προς το Δημόσιο.

Πρόκειται για ένα βαρύ πλημμέλημα που διώκεται κατ’ άρθρον 25 παρ. 1 Ν 1882/1990, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει με άρθρα 23 Ν 2523/97, 34 Ν 3016/2002, 3 Ν 3493/2011, 20 Ν 4321/2005, 71 παρ. 2 Ν 4174/2013 και 8 Ν 4337/2015.

Τα ακροατήρια των ποινικών δικαστηρίων ακόμα και μετά την ισχύ του νέου Ποινικού Κώδικα (Ν 4619/2019) καλούνται να εκδικάσουν τέτοιες υποθέσεις, παρά την εφαρμογή της μεταβατικής διάταξης του άρθρου 469 νέου ΠΚ.

Αυτό διότι όπως θα εξηγήσω κατωτέρω υπάρχουν ανεκκαθάριστες ως προς τους πίνακες χρεών υποθέσεις, οι οποίες παραμένουν προς εκδίκαση στα ποινικά ακροατήρια για τις οποίες συχνά δημιουργούνται «αντεγκλήσεις» μεταξύ των κατηγορουμένων και των εκπροσώπων της φορολογικής αρχής σχετικά με το πότε θα πρέπει να εφαρμόζεται το εν λόγω άρθρο.

Κατ’ αρχήν να πω ότι κατά πάγια νομολογιακή θέση το ανωτέρω έγκλημα θεωρείται αθροιστικό και μάλιστα ιδιότυπο αθροιστικό και όχι κατ’ εξακολούθηση. Η πλήρωση της αντικειμενικής του υπόστασης εξαρτάται απ’ την καθυστέρηση καταβολής του αθροίσματος των βεβαιωμένων χρεών που εμπεριέχονται στο γνωστό πίνακα χρεών που συνηθίζει η Δ.Ο.Υ. να υποβάλει μαζί με την αίτηση δίωξης στον αρμόδιο Εισαγγελέα Πρωτοδικών.

ΙΙ/ Μετά την εφαρμογή της μεταβατικής διάταξης του άρθρου 469 νέου ΠΚ δηλαδή από 1 – 07 – 2019 και την πρόσθεση εδαφίου γ΄ στην παρ. 1 άρθρου 25 Ν 1882/1990 δεν συμπεριλαμβάνονται και δεν υπολογίζονται ως χρέη στην αίτηση δίωξης και στον πίνακα χρεών της Δ.Ο.Υ. για τον προσδιορισμό της ευθύνης του κατηγορουμένου – πολίτη, τα χρέη του που προέρχονται από την μη εκτέλεση χρηματικών ποινών που του επιβλήθηκαν από ποινικό δικαστήριο (και οι σχετικές με αυτά προσαυξήσεις, τόκοι και λοιπές επιβαρύνσεις) καθώς και τα χρέη του από αδικήματα φοροδιαφυγής που τυποποιούνται στο άρθρο 66 του κώδικα φορολογικής διαδικασίας (Ν 4174/2013) μαζί με τις σχετικές με αυτά προσαυξήσεις, τόκους και λοιπές επιβαρύνσεις.

Όταν μιλάμε για χρέη από αδικήματα φοροδιαφυγής του άρθρου 66 Ν 4174/2013 (Κ.Φ.Δ.) όπως προστέθηκε με το άρθρο 8 Ν 4337/2015 που ισχύει από 17 – 10 – 2015 εννοούμε χρέη που προκύπτουν:

1/ Από ανακριβείς δηλώσεις φόρου εισοδήματος – ΕΝΦΙΑ – Ειδικού Φόρου Ακινήτων και καταχώρηση εικονικών δαπανών προς μείωση της φορολογητέας ύλης με απόκρυψη αναλογούντος φόρου άνω των 100.000 ευρώ ανά είδος φόρου, και ανά φορολογικό ή διαχειριστικό έτος (που διώκεται σε βαθμό πλημμελήματος) ή με απόκρυψη αναλογούντος φόρου άνω των 150.000 ευρώ ανά είδος φόρου και ανά φορολογικό ή διαχειριστικό έτος (πράξη που διώκεται σε βαθμό κακουργήματος).

2/ Από μη απόδοση εισπραχθέντων φόρων με την μορφή της μη απόδοσης εν όλω ή εν μέρει ή την απατηλή είσπραξη, συμψηφισμό η έκπτωση παρακρατούμενων και επιρριπτόμενων φόρων (και πλοίων) άνω των 100.000 ευρώ ανά είδος φόρου και διαχειριστικό έτος (πράξη που διώκεται σε βαθμό πλημμελήματος) ή μη απόδοση εισπραχθέντων φόρων με τις ανωτέρω μορφές άνω των 150.000 ευρώ ανά διαχειριστικό έτος (πράξη που διώκεται σε βαθμό κακουργήματος).

3/ Από μη απόδοση Φ.Π.Α. με την μορφή της μη απόδοσης εν όλω ή εν μέρει, απατηλή είσπραξη, συμψηφισμό ή έκπτωση Φ.Π.Α. άνω των 50.000 ευρώ ανά διαχειριστικό έτος (πράξη που διώκεται σε βαθμό πλημμελήματος) ή μη απόδοση Φ.Π.Α. με τις ανωτέρω μορφές άνω των 100.000 ευρώ ανά διαχειριστικό έτος (πράξη που διώκεται σε βαθμό κακουργήματος).

4/ Έκδοση – αποδοχή πλαστών ή εικονικών φορολογικών στοιχείων με την μορφή της έκδοσης – αποδοχής πλαστών – εικονικών φορολογικών στοιχείων, ανεξαρτήτως αποφυγής φόρου (πράξη διωκόμενη σε βαθμό πλημμέληματος), έκδοση αποδοχή πλαστών – εικονικών φορολογικών στοιχείων για παντελώς ανύπαρκτη συναλλαγή συνολικής αξίας άνω των 75.000 ευρώ (πράξη διωκόμενη σε βαθμό πλημμέληματος) ή έκδοση – αποδοχή πλαστών – εικονικών φορολογικών στοιχείων για παντελώς ανύπαρκτη συναλλαγή, συνολικής αξίας άνω των 200.000 ευρώ (πράξη διωκόμενη σε βαθμό κακουργήματος).

ΙΙΙ/ Κατά την αιτιολογική έκθεση του Ν 4619/2019 το άρθρο 469 ΠΚ θεσπίστηκε προκειμένου να θεραπευτεί το άτοπο της διπλής αξιολόγησης αξιοποίνων φορολογικών παραβάσεων, οι οποίες διώκονται ποινικά απ’ το άρθρο 66 Ν 4174/2013 (κώδικας φορολογικής διαδικασίας). Μάλιστα επισημαίνεται ότι το γεγονός ότι το δημόσιο χρησιμοποιεί την διαδικασία της ταμειακής βεβαίωσης για να επιδιώξει την είσπραξη των ποσών που στερήθηκε ως συνέπεια του φορολογικού αδικήματος, δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί για τον εκ νέου κολασμό του αδικήματος αυτού, καθώς τόσο η πράξη που προκάλεσε την οφειλή όσο και η ζημία του δημοσίου παραμένουν οι αυτές.

IV/ Συχνά ως Δικηγόροι υπεράσπισης υποβάλλουμε μετά την 01 – 07 – 2019 στο αρμόδιο ποινικό δικαστήριο αυτοτελή ισχυρισμό περί του ανέγκλητου της πράξης της μη καταβολής χρεών προς το δημόσιο για την οποία κατηγορείται ο εντολέας μας, όταν διαπιστώνουμε ότι στον πίνακα χρεών της Δ.Ο.Υ. περιλαμβάνονται χρέη ανεξαρτήτως ποσού, από αδικήματα που τυποποιούνται στο άρθρο 66 Ν 4174/2013 (Κ.Φ.Δ.), τα οποία δεν πρέπει να συμπεριλαμβάνονται σ’ αυτόν για τον προσδιορισμό της ευθύνης του κατηγορουμένου (σύμφωνα με το άρθρο 469 νέου ΠΚ) και τα οποία αθροιζόμενα με τα υπόλοιπα χρέη που δεν τυποποιούνται ως φορολογικά αδικήματα στο άρθρο 66 Κ.Φ.Δ. φέρουν εν τέλει τον κατηγορούμενο – πολίτη να έχει χρέος προς το Δημόσιο άνω των 100.000 ευρώ (και να διώκεται ποινικά), ενώ αφαιρούμενα τον φέρουν να έχει χρέη προς το δημόσιο κάτω των 100.000 ευρώ (άρα η πράξη του δεν θα ήταν αξιόποινη κατ’ άρθρο 71 παρ. 2 Ν 4174/2013 ως προστέθηκε με άρθρο 8 Ν 4337/2015).

Το Ελληνικό Δημόσιο αντικρούοντας τον ανωτέρω ισχυρισμό συχνά υποστηρίζει ότι καλώς αναγράφονται τα χρέη αυτά στους πίνακες χρεών του κατηγορουμένου, διότι δεν έχει ασκηθεί ποινική δίωξη εναντίον του για αδίκημα του άρθρου 66 Ν 4174/2013. Δηλαδή κατά τους ισχυρισμούς του Ελληνικού Δημοσίου στον πίνακα χρεών σωστά συμπεριελήφθησαν χρέη π.χ. από Φ.Π.Α. ανεξαρτήτως ποσού, δηλαδή από αδίκημα που τυποποιείται στο άρθρο 66 Ν 4174/2013 απ’ την στιγμή που δεν έχει ασκηθεί αυτοτελής ποινική δίωξη κατά του κατηγορουμένου για παράβαση του άρθρου αυτού, άρα δεν τίθεται θέμα διπλής ποινικής αξιολόγησης.

V/ Φρονώ ότι ο εν λόγω ισχυρισμός του Ελληνικού Δημοσίου δεν είναι σωστός για τους εξής λόγους: Κατά το άρθρο 469 νέου ΠΚ είναι σαφές ότι για την εφαρμογή του εδ. γ΄ του άρθρου 25 παρ. 1 Ν 1882/1990 δεν απαιτείται η προηγούμενη άσκηση ποινικής δίωξης για αδίκημα του άρθρου 66 Ν 4174/2013 ως προς το επιμέρους χρέος, προκειμένου να μην συμπεριληφθεί ένα τέτοιο χρέος στον σχετικό πίνακα χρεών, αλλά αρκεί να τυποποιούνται απλώς (τα συγκεκριμένα χρέη) ως αυτοτελή αδικήματα του άρθρου 66 Ν 4174/2013, όπως προκύπτει απ’ το ίδιο το γράμμα του νόμου.

Επί λέξει αναφέρεται στο άρθρο 469 νέου ΠΚ το εξής: «Καθώς και τα χρέη από τα αδικήματα που τυποποιούνται στο άρθρο 66 του κώδικα φορολογικής διαδικασίας, μαζί με τις σχετικές με αυτά προσαυξήσεις, τόκους και λοιπές επιβαρύνσεις». Δεν αναφέρει το άρθρο 469 ΠΚ: «που τυποποιούνται και έχει ασκηθεί γι’ αυτά ποινική δίωξη».

VΙ/ Τι πρέπει όμως να συμβαίνει στην περίπτωση που στον πίνακα χρεών της Δ.Ο.Υ. έχουν υπολογιστεί στο συνολικό χρέος του κατηγορουμένου πολίτη ποσά από αδικήματα φοροδιαφυγής που τυποποιούνται μεν στο άρθρο 66 Ν 4174/2013 πλην όμως δεν είναι εξ’ αρχής αξιόποινα (π.χ. χρέος από Φ.Π.Α. κάτω των 50.000 ευρώ). Αυτά άραγε τα ποσά σωστά αθροίστηκαν με τα λοιπά χρέη που οφείλονται; Θεωρείται ορθά ότι ανεξαρτήτως του ότι δεν είναι αξιόποινα κατ’ άρθρο 66 παρ. 3 Ν 4174/2013 εξακολουθούν να τυποποιούνται ως φορολογικά αδικήματα και άρα δεν πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στον πίνακα χρεών;

VΙΙ/ Η γνώμη μου είναι η εξής: Κατά την αιτιολογική έκθεση του Ν 4619/2019 στο άρθρο 469 αναφέρεται ως ακροτελεύτια φράση η εξής: «Η αντικειμενική υπόσταση του αδικήματος (εννοεί της μη καταβολής χρεών προς το δημόσιο) δεν θίγεται ως προς άλλες απαιτήσεις του δημοσίου, για τις οποίες δεν υπάρχει αυτοτελής ποινική προστασία». Θεωρώ ότι η τελευταία φράση την οποία έχω εντόνως υπογραμμίσει δημιουργεί την όλη σύγχυση.

Έτσι θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι με βάση την φράση αυτή («για τις οποίες δεν υπάρχει αυτοτελής ποινική προστασία») ένα επιμέρους χρέος του κατηγορούμενου – πολίτη, για παράδειγμα ένα χρέος που αφορά μη απόδοση Φ.Π.Α. που δεν υπερβαίνει τις 50.000 ευρώ και υπεκφεύγει αυτοτελούς ποινικής προστασίας κατ’ άρθρο 66 παρ. 3 Ν 4174/2013, ορθώς συμπεριλαμβάνεται στον πίνακα χρεών για τον προσδιορισμό της ευθύνης του κατηγορουμένου και δικαίως συναθροίζεται με τις άλλες οφειλές του από αιτίες που δεν προέρχονται από αδικήματα του άρθρου 66 ν 4174/2013.

Θεωρώ όμως ότι αυτή η προσέγγιση δεν είναι νομικά ορθή από την στιγμή που ο ίδιος ο Ν 4174/2013 στο άρθρο 66 παρ. 3 τιμωρεί από ποινικής πλευράς τα εγκλήματα της φοροδιαφυγής, μόνο εφόσον ο φόρος που αναλογεί στα φορολογητέα εισοδήματα ή στα περιουσιακά στοιχεία που έχουν αποκρυβεί υπερβαίνει ανά φορολογικό ή διαχειριστικό έτος τα 100.000 ευρώ ανά είδος φόρου ή όταν το προς απόδοση ποσό του κύριου φόρου, τέλους ή εισφοράς που δεν αποδόθηκε ή αποδόθηκε ανακριβώς ή επεστράφη, ή συμψηφίστηκε ή εξέπεσε ή διακρατείται υπερβαίνει ανά φορολογικό ή διαχειριστικό έτος τις 50.000 ευρώ, εφόσον πρόκειται για ΦΠΑ, αφήνοντας ποινικά ανέλεγκτες όλες τις άλλες περιπτώσεις. Επομένως εφόσον πρόκειται για επιμέρους χρέη από εγκλήματα φοροδιαφυγής του άρθρου 66 Ν 4174/2013 κάτω των 100.000 ευρώ ή των 50.000 ευρώ (εφόσον πρόκειται για Φ.Π.Α.) που δεν αποτελούν ποινικά κολάσιμες πράξεις, επειδή έτσι το θέλησε ο νομοθέτης, επιβάλλοντας γι’ αυτές μόνο διοικητικές κυρώσεις, δεν πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στον πίνακα χρεών της Δ.Ο.Υ. για τον προσδιορισμό ποινικής ευθύνης του κατηγορουμένου για παράβαση άρθρου 25 παρ. 1 Ν 1882/1990 συναθροιζόμενα με χρέη από άλλες αιτίες, ώστε να ξεπεράσουν το ποσό των 100.000 ευρώ. Θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται μόνο ποσά που είναι εκτός του πλαισίου των εγκλημάτων φοροδιαφυγής του άρθρου 66 Ν 4174/2013, ανεξαρτήτως ποσού.

VΙΙ/ Εν κατακλείδι στους πίνακες χρεών της Δ.Ο.Υ. νομίμως συμπεριλαμβάνονται: 1/ Χρέη από αξιώσεις του Ελληνικού Δημοσίου σε σχέση με φόρους που βεβαιώνονται και εισπράττονται από την Δ.Ο.Υ. και δεν έχουν να κάνουν με εγκλήματα φοροδιαφυγής του άρθρου 66 ν 4174/2013 ανεξαρτήτως ποσού. Πρόκειται π.χ. για χρέη από φόρους μεταβίβασης ακινήτων και πλοίων, φόρους κληρονομιών, δωρεών, γονικών παροχών, φόρους μεγάλης ακίνητης περιουσίας, τέλη χαρτοσήμου κ.λπ. που δεν εμπίπτουν στην εμβέλεια των άρθρων 66 έως 71 Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (Ν 4174/2013). 2/ Χρέη από φορολογικές παραβάσεις του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων (ΠΔ 186/1992) οι οποίες δεν είναι ποινικά κολάσιμες μετά την εφαρμογή του άρθρου 71 παρ. 1 Ν 4174/2013 ως τροποποιήθηκε με άρθρο 8 Ν 4337/2015. Πρόκειται για τις παλιές παραβάσεις του άρθρου 19 παρ. 5 Ν 2523/97.

*Δικηγόρος

* Τα άρθρα δεν απηχούν απαραίτητα τη γνώμη του notospress.gr