Γράφει ο Δημήτρης Κονιδάρης

Την Τρίτη 20 Αυγούστου παρακολουθήσαμε στο Σαϊνοπούλειο αμφιθέατρο μια από τις κορυφαίες παραστάσεις του φετινού καλοκαιριού. Ο «Οιδίπους Τύραννος» σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη ήταν μια εξαιρετική μεταφορά του Σοφόκλειου λόγου, που καθήλωσε το κοινό σε όλη την Ελλάδα. Το ίδιο έγινε, βεβαίως, και στην Σπάρτη.

Καταρχάς, πρόκειται για μία από τις γνωστότερες τραγωδίες της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας και, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, την αρτιότερη. Η υπόθεση εξελίσσεται αριστοτεχνικά κρατώντας σε εγρήγορση το θεατή από την αρχή έως το τέλος. Ο Οιδίποδας, έχοντας ανέβει στο θρόνο της Θήβας επειδή έλυσε το περιβόητο αίνιγμα της Σφίγγας, καλείται να δώσει λύση σε ένα τεράστιο πρόβλημα που ταλανίζει την πόλη του. Ένας τρομερός λοιμός απειλεί να καταστρέψει τα πάντα και ο Οιδίποδας ως σωστός ηγέτης προσπαθεί να εντοπίσει την αιτία η οποία είναι η σύλληψη και η τιμωρία του δολοφόνου του προηγούμενου βασιλιά της πόλης Λάιου. Ο τυφλός μάντης Τειρεσίας κατηγορεί τον ίδιο τον Οιδίποδα ως την πηγή του κακού. Ύστερα από αυτό ο Οιδίποδας εξανίσταται και απειλεί τον Τειρεσία κατηγορώντας τον ότι έχει συμμαχήσει με τον Κρέοντα για να του αφαιρέσουν την εξουσία. Τα δεδομένα που παρουσιάζονται, όμως, είναι τόσο ισχυρά που δεν τον αφήνουν να ησυχάσει και συνεχίζει να αναζητά εναγωνίως το δολοφόνο. Αποτέλεσμα είναι να ξεδιπλωθεί μπροστά του (και μπροστά μας) ένα ασύλληπτο δράμα με το διώκτη και το διωκόμενο να είναι τελικά το ίδιο πρόσωπο αφού αποκαλύπτεται ότι όντως ο Οιδίποδας είναι ο δολοφόνος του Λάιου που αποδεικνύεται παράλληλα και πατέρας του. Κατ΄ επέκταση ο Οιδίποδας είναι και σύζυγος της μητέρας του Ιοκάστης, πάντα σε πλήρη άγνοια, με την οποία προχώρησε στη γέννηση τεσσάρων τέκνων (Αντιγόνη, Ισμήνη, Ετεοκλής, Πολυνείκης). Έτσι αποδεικνύεται ότι ο δύσμοιρος Οιδίποδας είναι πατροκτόνος και φρικτός αιμομίκτης με τη μοίρα - βούληση των θεών- να είναι αδυσώπητη απέναντί του.

Για την παράσταση θεωρώ ότι αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στους συντελεστές. Αυτό που είδαμε και θαυμάσαμε ήταν κάτι το συγκλονιστικό. Μπορεί το σκηνικό να ήταν λιτό και μάλλον μινιμαλιστικό αλλά δεν χρειαζόταν τίποτα περισσότερο αφού η πλοκή του δράματος ήταν τόσο δυνατή που, κάλλιστα, μπορεί να θεωρηθεί ως ο πραγματικός πρωταγωνιστής. Οι ηθοποιοί ήταν πραγματικά εξαιρετικοί αποδίδοντας ιδανικά το λόγο του Σοφοκλή μέσα από τη μετάφραση του Γιάννη Λιγνάδη.

Αρχικά, ο Δημήτρης Λιγνάδης ως Οιδίποδας ήταν άριστος. Με το πλούσιο ταλέντο του και την τέλεια άρθρωσή του κατάφερε να αποδώσει μοναδικά έναν από τους διασημότερους ρόλους της Παγκόσμιας Θεατρικής Δραματουργίας. Σε αυτό βοηθήθηκε, βεβαίως, και από την υποβλητική φωνή του. Ο Οιδίποδας από αρχικά ισχυρότατος ηγεμόνας εξελίχθηκε, μετά τις αποκαλύψεις, σε μια σκιά του παλαιού του εαυτού που προκαλεί τον οίκτο. Σε όλο αυτό το σκηνικό ο έμπειρος πρωταγωνιστής ανταποκρίθηκε περίφημα. Η Αμαλία Μουτούση ήταν αρχοντική και λίαν αποτελεσματική ως Ιοκάστη ενώ ο Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης ως παντεπόπτης μάντης Τειρεσίας ήταν ιδιαιτέρως πειστικός στο ρόλο του. Ο δε Νίκος Χατζόπουλος ως Κρέοντας ήταν υπέροχος. Αξίζει να αναφέρουμε ότι στην πρώτη του εμφάνιση η φωνή του ήταν σαφώς πιο ασθενική, σχεδόν κωμική, φανερώνοντας έναν μάλλον αδύναμο και σε αμυντική στάση άνθρωπο μετά τις κατηγορίες του Οιδίποδα. Κατά το περίτεχνο ξετύλιγμα της υπόθεσης η φωνή του Χατζόπουλου ακούγεται πιο σκληρή και, προς το τέλος όταν έχει αναλάβει τα ηνία της πόλης, επιβλητική, δείγμα της έξοχης ερμηνείας του. Κομβικά πρόσωπα ο Γιώργος Ζιόβας ως Κορίνθιος Άγγελος και ο Γιώργος Ψυχογιός ως Θεράπων Λαΐου που ήταν απίστευτα παραστατικοί κατά την οριστική επίλυση του φοβερού γρίφου.

Οπωσδήποτε χρήζει ιδιαίτερης αναφοράς ο χορός που επέδειξε θαυμάσιες όχι μόνο υποκριτικές αλλά και φωνητικές ικανότητες. Ασφαλώς η μουσική του Μίνου Μάτσα συνετέλεσε στη διαμόρφωση του απαιτούμενου κλίματος.

Η σκηνοθετική ματιά του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη ήταν πολύ επιτυχημένη αφού μετέφερε το πρώτο θρίλερ (όπως είπε ο ίδιος σε συνέντευξή του) της Παγκόσμιας Δραματουργίας με καθηλωτικό τρόπο δημιουργώντας μια μυσταγωγική ατμόσφαιρα. Ουσιαστικότατο ρόλο στη ματιά του σκηνοθέτη διαδραμάτισε η εμφάνιση των πήλινων βρεφών σε εμβρυακή στάση που μπορεί, ασφαλώς, να ειδωθεί με διάφορους τρόπους όπως θύματα του λοιμού ή μια εικόνα του βρέφους που άφησε ο Λάιος στον Κιθαιρώνα. Στο τέλος της παράστασης ο Οιδίποδας, ευρισκόμενος σε απόγνωση, σπάει, σε μια πολύ δυνατή σκηνή, το πήλινο βρέφος και ψηλαφεί τα κομμάτια. Συμπερασματικά, ο Μαρκουλάκης κατάφερε να ταιριάξει άψογα όλα τα στοιχεία και να μας χαρίσει έναν τραγικό, με όλη την αρχαιοελληνική σημασία, Οιδίποδα τύραννο με τη δέουσα απλότητα και σαφήνεια.

Στα πολύ ευχάριστα της βραδιάς ήταν ότι το όμορφο αμφιθέατρο ήταν σχεδόν κατάμεστο, κάτι σπάνιο σε μεταφορά αρχαίας τραγωδίας τα τελευταία χρόνια της κρίσης. Θεωρώ ότι σε αυτό έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο η σωστή διαφήμιση της παράστασης. Ασφαλώς αξίζουν συγχαρητήρια στις επιτροπές του Σαϊνοπουλείου για την επιλογή του έργου και στο Λακωνικό κοινό που έσπευσε να τιμήσει τους καλλιτέχνες και να γίνει κοινωνός μιας εκπληκτικής παράστασης.

Τελειώνοντας, θα αναφέρω πρέπει να στηρίζουμε τις προσπάθειες των νεότερων καλλιτεχνών στο Αρχαίο Δράμα. Η συγκεκριμένη ήταν, βεβαίως, λίαν εντυπωσιακή και προσεγμένη αλλά ακόμα και λιγότερο επιτυχημένες αξίζουν την αρωγή μας. Το πρωτογενές υλικό υπάρχει και είναι, αναντιλέκτως, ασύγκριτο αφού η αρχαία τραγωδία είναι από τις κυριότερες και κορυφαίες εκδηλώσεις του ανθρώπινου πνεύματος. Ποια όμως η ωφέλεια αν δεν μελετάμε τα έργα των μεγάλων τραγικών και δεν παρακολουθούμε τις παραστάσεις; Ασφαλώς καμία…

Είθισται πολλές φορές να παινευόμαστε για τα έργα των αρχαίων προγόνων μας χωρίς να έχουμε την παραμικρή γνώση για αυτά, κάτι που είναι τουλάχιστον θλιβερό. Είναι λοιπόν απαραίτητο να στηρίζουμε τις προσπάθειες αυτές όχι γιατί το έχουν ανάγκη οι τρεις μεγάλοι Τραγικοί αφού τα ονόματα του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη θα ζουν αιωνίως. Εμείς, όμως, χρειαζόμαστε τα υψηλά νοήματα των λαμπρών έργων τους και δεν πρέπει να αφήνουμε ανεκμετάλλευτες τις ευκαιρίες.