Γράφει ο Γιώργος Λεκκάκης

Ένα αρχαίο ελληνικό ειδώλιο αλόγου, λακωνικού τύπου, του 8ου αιώνα π.Χ. ξεπουλιέται στις 21.2.2019 από τον «Οίκο Δημοπρασιών Artemis Gallery» (στο Louisville, των ΗΠΑ), και το ανεκτίμητο… εκτιμάται… 35.000 δολλάρια! Μέχρι στιγμής, οι… «ενδιαφερόμενοι» ξεπερνούν τους 2.100 !!! Το άλογο της Λακωνίας δημοπρατείται στις 21 Φεβρουαρίου 2019.

Πρόκειται, όπως μας, ενημερώνουν, για ένα θαυμάσιο κομμάτι, ενδεικτικό της έναρξης της ελληνικής μορφοτεχνικής πλαστικής τέχνης, όταν η ελληνική φυσιολατρική τάση ήταν στα εμβρυϊκά της στάδια. Το μέγεθός του είναι 9,5 Χ 9,5 Χ 10,8 εκατ. συμπεριλαμβανομένου και της… προσαρμοσμένης βάσης! – άλλο έγκλημα αυτό!!!...

Η «προέλευση» του εν λόγω αλόγου, όπως λένε οι ξεπουλητάδες, είναι «από ιδιωτική συλλογή… κάποιου (;) στην Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ, ο οποίος το απόκτησε από τον Οίκο Δημοπρασιών Gorny & Mosch στο Μόναχο Γερμανίας, στην δημοπρασία 252, της 12ης Δεκεμβρίου 2017 (αρ. 282) από συλλογή… κάποιου «O.S.» (;) από τον Βόρειο Ρήνο-Βεστφαλία, το 1979»…

Αοριστίας το ανάγνωσμα… Παρανομίας η συνέχεια… Ξεπλύματος η δόξα!

Άρα γε θα κάνουν κάτι οι Λάκωνες; Οι "πολλά-βαρύ" Σπαρτιάτες; Κάποιος υποψήφιος δήμαρχος Σπάρτης για να επαναπατρίσει το άλογο των παππούδων του; Φυσικά από το υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδος δεν περιμένω τίποτε...

Αυτό το μικρό χάλκινο άλογο παρουσιάζει όλα τα χαρακτηριστικά του αφηρημένου στυλ της Γεωμετρικής περιόδου. Στέκεται με ένα επιμηκυμένο σώμα, επάνω σε ένα ζευγάρι λεπτών ποδιών, με ισορροπεί μια ελικοειδή ουρά, η οποία δεν φτάνει μέχρι το έδαφος για καλύτερη ισορροπία από τον ικανότατο καλλιτέχνη! Η μινιμαλιστική κεφαλή φέρει αναπόσπαστη χαίτη, επίμηκες πρόσωπο με κυλινδρικό ρύγχος και ένα μοναδικό έντονο αυτί στην κορυφή!

Η λατρεία του ίππου, τόσο χθόνια, όσο και ουράνια... Σύμβολο ζωής, ευρωστίας, αλλά και του Κάτω Κόσμου... Ο Ίππιος Ποσειδών...

Αυτού του τύπου τα άλογα, μοιάζουν να είναι σύνθετα όντα, και όχι ακριβώς άλογα, αλλά άλογα με ρύγχος χοίρου… Εκτός από τον γνωστό μας Κένταυρο (ιππάνθρωπο) υπήρχε και ιππόχοιρος, ιππολέοντας, έως και ιπποκαμηλοπάρδαλη, κλπ. ιερά ζώα... Η Λακωνία έχει άμεση σχέση με την λατρεία του ίππου, των Κενταύρων, κλπ. Τέτοια υβριδικά ζώα - και δη ίπποι - εικονίζονται πολλά, από παλαιότερες ακόμη εποχές, και δεν πρέπει να περνούν έτσι απαρατήρητα, και να θεωρούνται εύκολα αστοχίες του καλλιτέχνη... Αλλά πώς να μελετήσουμε την λατρεία τους και την θέση τους στην γεωμετρική κοινωνία, όταν τα περισσότερα εξ αυτών... λείπουν στο εξωτερικό...

Οι ζωομορφικές παραστάσεις αυτής της περιόδου είναι γενικά μικρού μεγέθους και έχουν απλοποιημένα σχήματα.

Η Γεωμετρική Περίοδος ήταν μια από τις πολλές τάσεις που έφεραν την Κλασσική Ελλάδα! Τότε υπήρξε έκρηξη πληθυσμού, που οδήγησε στην ανάπτυξη αστικών κέντρων και την κατασκευή μνημειωδών ναών και ιερών. Υπήρχε γραφή - πάντα υπήρχε στην Ελλάδα – και ξανακαταγράφηκαν η Ιλιάδα και η Οδύσσεια. Μεγάλο μέρος του καλλιτεχνικού έργου της εποχής απεικονίζει σκηνές θεών, που αργότερα κωδικοποιήθηκαν ως επίσημη ελληνική φυσιοκρατική θρησκεία – χωρίς να έχει, όμως, τα χαρακτηριστικά τυπικά των σύγχρονων θρησκειών. Φαίνεται να υπήρχε κάτι σαν «εμμονή» στα επικά θέματα, τα άλογα, τις άμαξες, τους πολεμιστές…

Ένα παρόμοιο αρχαίο ελληνικό χάλκινο άλογο, επίσης της Γεωμετρικής περιόδου (8ου αιώνα π.Χ.), επωλήθη για… 842.500 δολλάρια στην δημοπρασία του «Οίκου Sotheby's» Νέας Υόρκης, στις 7 Δεκεμβρίου 2010. Ήταν το νο 3 της δημοπρασίας. Ήταν λίγο υψηλότερο (14,6 εκατ.) και «ανήκε» στην συλλογή του Mathias Komor (στην Νέα Υόρκη)!!! Ξεκίνησε με εκτίμηση 150.000 - 250.000 δολλάρια και εν τέλει επωλήθη για 842.500 δολλάρια!!! Φαίνεται, επειδή ήταν αρσενικό και βρυχάτο σαν λιοντάρι…

Ο αρσενικός λακωνικός ίππος, που βρυχάται σαν λιοντάρι δυστυχώς επωλήθη 842.500 δολλάρια, το 2010.

Παρόμοια άλογα λακωνικού τύπου «έχουν» και επιδεικνύουν με καμάρι:

Το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης Νέας Υόρκης (υπ' αρ. 21.88.24) – βλ. Zimmermann (σελ. 180, αρ. 27, pl. 42). Πρόκειται για αρχαίο ελληνικό ειδώλιο που «αποκτήθηκε» το 1921, από το Rogers Fund, αφού αγοράσθηκε από τους Θ. Ζουμπουλάκη και Γ. Χριστοδούλου!!! Πρόκειται για ένα επίσης αρσενικό χάλκινο άλογο (17,6 x 13,3 x 3,5 εκατ.), του 8ου αι. π.Χ. που στηρίζεται και στην ουρά του!

Ένα άλλο παρόμοιο «λακωνικό» δείγμα μπορείτε να δείτε στο «Δόξες του παρελθόντος: Αρχαία τέχνη από τις συλλογές Σέλμπυ Γουάιτ και Λεόν Λεβύ» / «Glories of the Past: Ancient Art from the Shelby White and Leon Levy Collection», Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, 1990, αρ. 72.

Και πολλά άλλα, βέβαια, αλλαχού, σε μουσεία της αλλοδαπής, που είναι αμφίβολο εάν οι κάτοχοί τους μπορούν να αποδείξουν ότι τα κατέχουν, τα εκθέτουν και ως άλλοι... αλογομούρηδες κερδίζουν από αυτά, νομίμως...

Περισσότερα για τα αρχαία ειδώλια αλόγων εκ Λακωνίας, βλ. J. L. Zimmermann «Les Chevaux de bronz Dans l'Art Geometrique Grec», 33.114, 1989.