Γράφει ο Βαγγέλης Μητράκος

Η ευκατάστατη οικογένεια Ματάλα με καταγωγή από τις Καρυές (Αράχωβα), ρίζες από το Βυζάντιο και βλαστούς μέχρι τον αγώνα του 1821 ήταν μια από τις πρώτες οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στη νέα Σπάρτη μετά την ίδρυσή της από τον βασιλιά Όθωνα στα 1834. Μια ολόκληρη περιοχή, ανάμεσα στον Α. Σπυρίδωνα και το σημερινό ΚΤΕΛ, πήρε το όνομα "Ματαλέϊκα", λόγω της κτηματικής περιουσίας που κατείχε εκεί η οικογένεια. Οι απόγονοι της οικογένειας Ματάλα υπήρξαν με πολλούς τρόπους ευεργέτες της Σπάρτης κι ένας εξ αυτών, ο Γεώργιος Ματάλας, Ψυχίατρος, στα 1933, «έκανε δώρο» στη Σπάρτη την περίφημη "πλαζ Ματάλα":

Η «πλαζ Ματάλα» ήταν μια πισίνα από πέτρα και τσιμέντο, κοντά στον Ευρώτα (εκεί ακριβώς που σήμερα βρίσκεται το Κολυμβητήριο), η οποία γέμιζε νερό με φυσική ροή και που έδωσε ανάσες δροσιάς και ψυχαγωγίας στους Σπαρτιάτες για πολλές 10ετίες. Μέχρι τότε οι περισσότεροι Σπαρτιάτες, ιδιαίτερα τα λαϊκά στρώματα, δεν ήξεραν καν τι σημαίνει «κολύμπι» κατά τη θερινή περίοδο. Το Γύθειο, για τα μέτρα εκείνης της εποχής, ήταν πολύ μακριά από τη Σπάρτη κι έτσι οι Σπαρτιάτες, όταν έμπαινε το καλοκαίρι, «έβραζαν στο ζουμί τους», κατά τη λαϊκή ρήση, ενώ μόνο κάποια τολμηρά Σπαρτιατόπουλα και κάποιοι μεγαλύτεροι δοκίμαζαν (με πολλούς κινδύνους) να κάνουν μπάνιο και να μάθουν κολύμπι σε τοποθεσίες του Ευρώτα που είχαν «λούμπες» με βαθύ νερό, όπως στο περίφημο «Στεφάνι» και αλλού. Έτσι η «πλαζ Ματάλα» ήρθε να αλλάξει άρδην την καλοκαιρινή ζωή των Σπαρτιατών, οι οποίοι, δειλά στην αρχή και μετά αθρόως, άρχισαν να έρχονται, ακόμα και οικογενειακώς, στην πλαζ, να δροσίζονται και να μαθαίνουν κολύμπι .

Οι παλιές φωτογραφίες δείχνουν άντρες, γυναίκες και παιδιά, με μελαμψά, αδύνατα και νευρώδη σώματα (η παχυσαρκία δεν είχε ακόμα εμφανιστεί) να έχουν κατακλύσει την πλαζ και με πρόσωπα χαρούμενα να απολαμβάνουν την αίσθηση του δροσερού νερού μέσα στο κατακαλόκαιρο, με τις αξέχαστες μαύρες «βρακούλες» για μαγιό (οι άντρες και τα παιδιά), με σεμνά ολόσωμα μαγιό οι γυναίκες και με μεγάλες φουσκωμένες σαμπρέλες αυτοκινήτων για σωσίβια όσοι πάσχιζαν φιλότιμα να μάθουν κολύμπι.

Η «πλαζ Ματάλα» δεν ήταν μόνο μια απλή πισίνα της εποχής εκείνης αλλά, συγχρόνως, κι ένας υπέροχος χώρος αναψυχής.Το περιβάλλον ήταν πανέμορφο με πολλά δέντρα ολόγυρα, ιδιαίτερα ευκαλύπτους, και υπέροχη θέα προς τον γειτονικό Ευρώτα και τους πορτοκαλεώνες, ενώ υπήρχαν αποδυτήρια λουομένων και υπαίθρια καφενεδάκια όπου οι κολυμβητές και οι άλλοι επισκέπτες απολάμβαναν το καφεδάκι, το λουκούμι, τη βανίλια υποβρύχιο, την μπίρα και τα αναψυκτικά τους με πρώτες και καλύτερες, ανάμεσά τους, τις περίφημες και αλησμόνητες σπαρτιατικές πορτοκαλάδες, βυσσινάδες και λεμονάδες «ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ», εκείνες στα μικρά γυάλινα μπουκαλάκια, που τις έριχνες μέσα σε ένα ποτήρι με κρύο νερό και απολάμβανες τη μοναδική τους γεύση!

Χαρακτηριστικό του τοπίου της «πλαζ Ματάλα» ήταν και οι κροκαλοπαγείς κόκκινοι «βράχοι» ολόγυρα, ένας όμορφος περιστεριώνας από πλίθρες πάνω στο βράχο βόρεια της πλαζ και τα πολλά καλάμια και η πυκνή βλάστηση του Ευρώτα.

Όταν «έκλεινε» η θερινή περίοδος, η «πλαζ Ματάλα» ερήμωνε. Μόνο ρομαντικά ζευγαράκια έδιναν εκεί τα τρυφερά, κρυφά ραντεβού τους το βραδάκι και οι μαθητές του Γυμνασίου έκαναν εκεί «σκασιαρχείο» την ημέρα.

Η "πλαζ Ματάλα" έγραψε πραγματικά ιστορία στη Σπάρτη για 50 περίπου χρόνια κι έμεινε ανεξίτηλα χαραγμένη στη μνήμη των παλαιών Σπαρτιατών, ως ένα σημαντικό, όμορφο και γραφικό κομμάτι της ζωής της πόλης.