Γράφει ο Βαγγέλης Μητράκος

Το παζάρι της Σπάρτης μέχρι το 1970 (οπότε δημιούργησε το χώρο της σημερινής Λαϊκής Αγοράς ο δήμαρχος Γ. Λιναρδάκης) γινόταν πάνω στην κεντρική πλατεία και γύρω απ’ αυτήν . Εκεί άπλωναν τις πραμάτειες τους οι πάσης φύσεως πωλητές και μικροπωλητές και οι Σπαρτιάτες (καθώς και οι κάτοικοι των χωριών οι οποίοι κατέβαιναν παλιά με τα ζώα κι αργότερα με τα λεωφορεία) έρχονταν στο παζάρι για να προμηθευτούν τα αναγκαία του σπιτιού και της οικογένειας. Για τούτο και το παλιό παζάρι της Σπάρτης , είχε μια ξεχωριστή γραφικότητα , την οποία αποθανάτισαν αρκετοί φωτογράφοι , Έλληνες αλλά και ξένοι , που έτυχε , κάποια στιγμή , να βρεθούν εκεί .

Στα 1953 , ημέρα Σάββατο , βρέθηκε στη Σπάρτη ο κορυφαίος γάλλος φωτογράφος Henri Cartier-Bresson ( 1908 – 2004) ο θεωρούμενος και ως δάσκαλος της φωτογραφίας του δρόμου , που με το έργο του σφράγισε την φωτογραφική τέχνη κι επηρέασε τη δουλειά και την τεχνική πολλών φωτογράφων . Ο Bresson επέλεξε να ρίξει τη φωτογραφική ματιά του στο σημείο εκείνο της πλατείας της Σπάρτης όπου ήταν αραδιασμένα , σαν στρατωτάκια στη σειρά , διάφορα πήλινα είδη ( σε πρώτο πλάνο) και κόφες και καλάθια σε δεύτερο.
Η φωτογραφία αυτή δημοσιεύτηκε στο αγγλικής έκδοσης βιβλίο Jeanne & Georges Roux , στα 1958.

Τα πήλινα είδη (βίκες , γλάστρες , λαΐνες , βυτινάρια , κλπ) ήταν τότε είδη πρώτης ανάγκης στο ελληνικό νοικοκυριό αφού , στις βίκες έβαζαν νερό το καλοκαίρι για να διατηρείται δροσερό , στις γλάστρες φύτευαν τους βασιλικούς και τα άλλα λουλουδικά για να στολίσουν την αυλή , τη σκάλα και το μπαλκόνι τους και στις λαΐνες , τα βυτινάρια κ.α. έβαζαν το λάδι , τις ελιές , το παστό , κλπ . Τα δε κοφίνια και οι κόφες ήταν κι αυτά πολύ αναγκαία , ιδιαίτερα στους κατοίκους των χωριών , για τη μεταφορά και την αποθήκευση διάφορων προϊόντων .

Τα πήλινα αγγεία που εικονίζονται στη φωτογραφία είναι παραγωγής των αδερφών Γεωργίου και Λεωνίδα – Λούη Μαγγαλούση , οι οποίοι στο οικογενειακό τους σπίτι (Παλαιολόγου και Μενελάου) , πίσω στην αυλή , λειτουργούσαν εργαστήριο αγγειοπλαστικής , με τροχό και καμίνι κι εκεί έφτιαχναν τα υπέροχα πήλινα αγγεία τους και τα σκεύη . ΟΛΑ περνούσαν πρώτα από τα χέρια του αθεράπευτου εραστή της τέχνης της αγγειοπλαστικής Γεωργίου Μαγγαλούση , ύστερα «ψήνονταν» στο καμίνι και μετά πουλιούνταν στη μόνιμη έκθεσή τους (εκεί στην αυλή του σπιτιού) αλλά και κάθε Σάββατο στο παζάρι της πλατείας της Σπάρτης .

Στην υπέροχη αυτή φωτογραφία τού Bresson , στα αριστερά , έχει αποτυπωθεί το ιστορικό ξενοδοχείο «ΜΥΣΤΡΑΣ» (ιδιοκτησίας ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ) , με τα ωραία του μπαλκονάκια και τις καμάρες (σήμερα κατεδαφισμένο) και , ακριβώς δίπλα του , γωνία Γκορτσολόγου (τότε λεγόταν Ακροπόλεως) κι Ευαγγελιστρίας , στη μέση της φωτογραφίας , το παλιό διώροφο κτίριο (ένα από τα πιο παλιά αυθεντικά σπίτια της Σπάρτης) ιδιοκτησίας ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΥ που γκρεμίστηκε κάπου στη 10ετία του ’90 κι έγινε πολυκατοικία . Στην τελευταία φάση της ζωής του , πριν κατεδαφιστεί , φιλοξένησε στο ισόγειο το κατάστημα έργων τέχνης «ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΓΩΝΙΑ» . Το μεγάλο διώροφο , λευκό σπίτι που φαίνεται πίσω του (Ευαγγελιστρίας 91) είναι ένα υπέροχο νεοκλασικό του 1910-1920 το οποίο , ευτυχώς υπάρχει ακόμα . Τέλος , στην γωνία Γκορτσολόγου και Ευαγγελιστρίας , δεξιά, φαίνεται το παλιό κτίριο στο οποίο λειτουργούσε το κατάστημα «Γ . ΠΟΛΥΜΕΝΑΚΟΣ-ΝΕΩΤΕΡΙΣΜΟΙ» (σήμερα εκεί λειτουργεί το κοσμηματοπωλείο ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ) και δίπλα , στα δεξιά του , διακρίνεται λίγο το παλιό μαγαζί «ΚΑΦΕΚΟΠΤΕΙΟ-ΥΑΛΟΠΩΛΕΙΟ ΒΕΚΡΑΚΟΣ» , το οποίο λειτουργεί ακόμα στην ίδια θέση αλλά σε σύγχρονο κτίριο .

Ο Ταΰγετος φαινόταν ακόμα τότε από την πλατεία , πριν καταστρατηγηθούν οι πολεοδομικοί κανονισμοί που προέβλεπαν χαμηλά κτίρια προς τον Ταΰγετο ( ένας όροφος με σοφίτα) .

Η κορφή ενός κυπαρισσιού που διακρίνεται πάνω από τα κεραμίδια μοιάζει σαν κάλεσμα από ένα παρελθόν , τότε που η Σπάρτη -εκτός από σπίτια και ανθρώπους - είχε και δέντρα (κυπαρίσσια , πλατάνια , ευκαλύπτους , μαμουκαλιές , κ.α.) τα οποία κατάπιε η αδηφάγος «ανάπτυξη» .