Τιμή και δόξα στους 118 Εθνομάρτυρες του 1943!

Σκέψη και γνώμη: «Ομιλία για την Ημέρα Μνήμης των 118 πεσόντων απ’ τα στρατεύματα της Γερμανικής κατοχής και τον Εορτασμό της επετείου της Εθνικής Αντίστασης»

Γράφει ο Χρήστος Α. Πλειώτας*

«Ευκλεώς Αγωνιζομένων και Ενδόξως Πεσόντων». Θεόπνευστη φράση. Υπέροχη ρήση έχουσα ως υπόβαθρο τον έντιμο βίο!!! Μέγα ζήτημα ο Έντιμος βίος. Αυθύπαρκτος, Ανεπίκτητος, Πρωτογενής, Ανεκπαίδευτος. Γεννάται ως «ίδιον» ζωηράς και ακμάζουσας ψυχής. Σφυρηλατείται κατά την διάρκεια του βίου. Κορυφώνεται και υπερυψούται ακόμα και με την θυσία της ιδίας της ζωής, όταν οι καιροί το απαιτούν.

Μέγιστη ρυπαρότητα ψυχής ο ανέντιμος βίος. Χαρακτήριζε σε καιρούς χαλεπούς και δη πολέμου και κατοχής, τους δοτούς, τους δοσίλογους και τους δεδομένους. Τους έφερε ως συνεργάτες των Γερμανών, αντιμέτωπους με όσους τα σκοτεινά για την Ελλάδα κατοχικά χρόνια επέλεξαν ως έντιμοι έλληνες να αντισταθούν, να μην συνεργασθούν, να μην προδώσουν ιδανικά και αξίες αιώνων.

Η ένδοξη και έντιμη Σπάρτη 74 ολόκληρα χρόνια από την 26 – 11 – 1943 έως σήμερα, τιμά την μνήμη των 118 «Εν τιμή» πεσόντων Σπαρτιατών στο Μονοδένδρι Λακωνίας.

Σεβασμιότατε: Προεξάρχοντα των ερίτιμων κληρικών και λαϊκών, ήταν για εμένα πρόκληση «υψηλού κινδύνου» να αρθρώσω λόγο ελάχιστο, στην «εξοχότητα» της ιστορικής μνήμης, για την εικοστή έκτη Νοεμβρίου 1943, τότε που η Σπάρτη σημαδεύτηκε απ’ την δυστυχέστερη ίσως στιγμή της νεώτερης ιστορίας της.

Την πρόκληση διαδέχθηκε η ψυχική μου ανάταση, απ’ την στιγμή που παράλληλα καλούμαι να συνδυάσω την αποτρόπαια εκείνη πράξη αντιποίνων των χιτλερικών στρατευμάτων, με την εξέχουσα δυναμική που διέγραψε στο χρόνο, ένα άλλο κορυφαίο γεγονός: Αυτό της Εθνικής Αντίστασης του χειμαζόμενου απ’ τις κακουχίες της οδυνηρής κατοχής, Ελληνικού λαού.

Εξ’ ορισμού τα γεγονότα που «ξυπνούν» την ιστορία, αφορούν την σκοτεινή κυρίως πλευρά της ανθρωπότητας: Πόλεμοι και περίοδοι κρίσης αλλάζουν τις κοινωνίες. Κι όταν η ιστορία «ξυπνά» και αρχίζει να γράφεται, είναι σαν καθρέφτης στον οποίον δεν βλέπουν όλοι με τον ίδιο τρόπο το είδωλό τους σ’ αυτόν.

Εδώ ακριβώς συνίσταται ο υψηλός κίνδυνος του εγχειρήματός μου: Πως σε λίγα μόνο λεπτά θα ιχνηλατήσω τον καθρέπτη της ιστορίας για να παρουσιάσω δύο τόσο ηχηρά ιστορικά γεγονότα, τα οποία όλοι δεν τα βλέπουν με το ίδιο μάτι. Δύο εμβληματικά γεγονότα ζωής με σημαίνουσα επιρροή στους ανθρώπους που τα έζησαν, με καθολικότητα διότι επηρέασαν και τους επιγόνους τους, με ανεξίτηλη διάρκεια, αποσαφηνισμένα, δηλαδή κατάλληλα να μας βοηθήσουν να αντιληφθούμε το παρελθόν και τέλος διαχρονικά, καθ’ ότι σχετίζονται με το παρόν επηρεάζουν όμως ταυτόχρονα και τον αξιακό κώδικα του μέλλοντός μας.

Επιτρέψτε μου όμως να ανοίξω την «κουρτίνα» της ιστορικής μνήμης: Σπάρτη 1943. Η Εθνική αντίσταση περισσότερο οργανωμένη από ποτέ, με αντάρτικες ομάδες, επιχειρεί συνεχή κτυπήματα στους Γερμανούς.

Εθνική Αντίσταση έκανε κάθε Έλληνας και κάθε Ελληνίδα που αγωνίστηκε οργανωμένα σε ομάδες εναντίον των στρατευμάτων κατοχής από το 1941 έως το 1944 ή έδρασε ατομικά με οποιοδήποτε τρόπο εναντίον των κατακτητών ή βοήθησε με κάθε τρόπο τους συμμάχους και τον συμμαχικό αγώνα και δεν συνεργάστηκε με τους κατακτητές.

Οι τελευταίοι μετρούν ηχηρές απώλειες και έχουν αποφασίσει να εφαρμόσουν την πολιτική των αντιποίνων, σκορπώντας πολλαπλασιαστικά τον θάνατο σε άμαχους Έλληνες, αδιακρίτως φρονήματος και ηλικίας.

Υποστηρικτικός τους βραχίονας Έλληνες μεν, ταγματασφαλίστες δε. Με οργανωμένο γραφείο στην Σπάρτη, επώνυμοι αλλά και τύποις ανώνυμοι συνεργάζονταν με την Γερμανική διοίκηση, παρέχοντας κάθε πληροφορία για τους «επικίνδυνους» αντιστασιακούς και τους άμεσους ή έμμεσους υποστηρικτές τους.

Όπως ο ίδιος ο Χίλτερ είπε: «Ένας εχθρός για να είναι σε θέση να δράσει εντός μίας στοχευμένης χώρας, χρειάζεται εκείνους τους σπιούνους που θα του ανοίξουν τον δρόμο, θα του δείξουν τα κατατόπια, θα μεταφέρουν το μήνυμά του, θα κάνουν την βρώμικη δουλειά του αδερφομαχαιρώματος».

Στην Σπάρτη του 1943 αρκετοί ήταν πρόθυμοι γι’ αυτό. Δοσίλογοι έδωσαν πληροφορίες ένα μήνα πριν την εκτέλεση στο Μονοδένδρι και οι Γερμανοί συνέλαβαν και έθεσαν σε ομηρία εκατοντάδες Έλληνες άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενους με την αντίσταση.

Μετά από εκκαθάριση οι περισσότεροι απ’ τους όμηρους μεταφέρονται στις φυλακές Τριπόλεως. Ανάμεσά τους ο ανθός της Σπάρτης. Στόχος της ομηρίας η κατατρομοκράτηση του εντόπιου πληθυσμού.

Στις 25 – 11 – 1943 οι δυνάμεις των ανταρτών του ΕΛΑΣ στήνουν ενέδρα στο Μονοδένδρι Λακωνίας σε φάλαγγα Γερμανικών αυτοκινήτων. Απ’ την μάχη που διεξάγεται θανατώνονται κατά την Γερμανική διοίκηση τέσσερις γερμανοί στρατιώτες. Κατά άλλες πηγές πολλοί περισσότεροι.

Την 26 – 11 – 1943 ανήμερα του Οσίου Νίκωνος η Σπάρτη φοβισμένη από το γεγονός της προηγούμενης μέρας αναμένει εκδίκηση των Γερμανών.

Εκατόν δέκα οκτώ (118) Έλληνες, η συντριπτική πλειοψηφία από τους όμηρους της Τρίπολης εκτελούνται στο Μονοδένδρι στο ίδιο ακριβώς σημείο που έγινε η μάχη της προηγούμενη ημέρας. Ο θρύλος έχει λίγα λεπτά πριν καταγράψει την ηρωική στάση του γιατρού Χρήστου Καρβούνη και τον τελευταίο πατριωτικό λόγο του Δικηγόρου Γεωργίου Γιατράκου. Η λαϊκή μούσα έχει μοιρολογήσει την μάνα Ελένη Τζιβανοπούλου που θρήνησε τα τέσσερα παιδιά της.

Σε λίγα δευτερόλεπτα όλα έχουν τελειώσει. Η ταφή των 118 εθνομαρτύρων θα γίνει στο Α΄ κοιμητήριο Σπάρτης, στο ψυχικό, σ΄έναν λάκκο που οι Γερμανοί άνοιξαν για να τους υποδεχθεί.

Την ίδια ημέρα η Γερμανική στρατιωτική διοίκηση καυχάται. Ανακοινώνει με κυνισμό το μέγα κατόρθωμα.

Ο αείμνηστος Δήμαρχος Σπάρτης Σαράντος Αντωνάκος καταγράφει στο βιβλίο του: «ΝΤΟΚΟΥΜΕΤΑ, ΑΘΗΝΑ 1962»: «Το τραγικό νέο έφτασε στη Σπάρτη το βράδυ της ιδίας ημέρας. Ο αβάσταχτος θρήνος κάλυψε την πόλη και ολόκληρη την Ελλάδα. Όλοι βγήκαν στους δρόμους για να μάθουν για τους δικούς τους. Γρήγορα διαπίστωσαν πως δεν είχε γλιτώσει κανείς. Νεκρός ο γιατρός Καρβούνης. Νεκρός ο Δικηγόρος Γιατράκος, ο φαρμακοποιός Μακρής, ο καθηγητής Παπαδάκος, ο Δικηγόρος Φικιώρης, ο καθηγητής Χίος, ο δημοσιογράφος Γκουζούλης, τα τέσσερα αδέρφια Τζιβανόπουλοι, ο πατέρας και γιος Παπαστάθης, τα δύο αδέρφια Ανδριτσάκηδες, τα τρία αδέρφια Κεχαγιά, ο μικρός Νίκων Τζινιέρης που είχε εκείνη την ημέρα την γιορτή του, μία γυναίκα η Βασιλική Μαρινάκη, ο Αλεμαγγίδης, ο Κοντάκος και ο Κουτρουμάνης. Εκατόν δέκα οκτώ συνολικά κορμιά, θυσία μίας μικρής κοινωνίας».

Η Ιωάννα Τσάτσου στα φύλλα κατοχής κατέγραψε την 27- 11 – 1943: «…Χτύπησε το τηλέφωνο. Σήκωσα η ίδια το ακουστικό και άκουσα την είδηση: «Στη Σπάρτη στο Μονοδένδρι, τουφέκισαν χτες οι Γερμανοί εκατόν δέκα επτά, όλο τον ανθό της πόλης και μέσα σ’ αυτούς το Χρήστο Καρβούνη. Έμεινα σαν απολιθωμένη. Δεν καταλάβαινα. Δεν ήθελα να καταλάβω. Ο άνθρωπος ξαναείπε τα ίδια λόγια, τον ακούω ακόμα. Χτες το πρωί στο Μονοδένδρι τουφέκισαν εκατόν δέκα επτά. Τέσσερα παιδιά του Τζιβανόπουλου και το γιατρό Καρβούνη. Κάθε σπίτι και ένας νεκρός. Όλη η Σπάρτη μοιρολογάει. Αν είχε καεί ολόκληρη θα’ ταν λιγότερο το κακό. «Μα γιατί;» μπόρεσα να ρωτήσω. «Σκότωσαν έναν Γερμανό στρατιώτη στο Μονοδένδρι» μου είπε πάλι ο άνθρωπος από την άλλη μεριά το ακουστικού».

Χρειάστηκε να περάσουν 33 χρόνια έως την 19 – 08 – 1976 που το Δημοτικό Συμβούλιο Σπάρτης με ομόφωνη απόφασή του, υιοθέτησε πρόταση του αειμνήστου Δημάρχου Σπάρτης Ευπατρίδη Γεωργίου Σαινόπουλου και καθιέρωσε κάθε χρόνο τέτοια μέρα, το ετήσιο μνημόσυνο εις την μνήμη των 118 Εθνομαρτύρων του Μονοδενδρίου.

Ποιοι όμως προκάλεσαν το έγκλημα; Με πατριδοκάπηλα, απατηλά, και ψευδεπίγραφα ευφυολογήματα, θέλησαν κάποιοι να παραχαράξουν την ιστορία και να αθωώσουν του Γερμανούς εγκληματίες και τους ταγματασφαλίτες συνεργούς τους. Έριξαν λίθο αναθέματος για την δολοφονία των 118 στην Εθνική Αντίσταση!!!

Ευφυολόγημα πρώτο: Αν οι έλληνες δεν αντιστέκονταν, αν οι αντάρτες δεν κτυπούσαν τους Γερμανούς οι 118 θα ζούσαν.

Ευφυολόγημα δεύτερο: Αν δεν υπήρχε Εθνική Αντίσταση χιλιάδες Έλληνες εκτελεσθέντες θα ήταν στην ζωή και χωριά ελληνικά θα είχαν αποφύγει ολοκαυτώματα.

Ευφυολόγημα τρίτο: Αν δεν είχαμε Εθνική Αντίσταση θα είχε αναπτυχθεί πολύ λιγότερος στρατός κατοχής στην χώρα μας.

Ευφυολόγημα τέταρτο: Τι κερδίσαμε από την Εθνική Αντίσταση; Την Ελλάδα την απελευθέρωσαν οι μεγάλες δυνάμεις και όχι οι αντιστασιακοί.

Ευφυολόγημα πέμπτο: Η Εθνική Αντίσταση γέννησε τον εμφύλιο.

Τα ανωτέρω αποφθέγματα – ευφυολογήματα κυκλοφορούν δυστυχώς ακόμα και σήμερα ανάμεσά μας, με στόχο την απαξίωση της Εθνικής Αντίστασης.

Όσοι τα εκφράζουν υποστηρίζουν στην ουσία ότι έπρεπε να υποταχθεί η τότε Ελληνική κοινωνία στην πιο αυθαίρετη και βίαιη μορφή εξουσίας, αυτήν της στρατιωτικής κατοχής!!!

Μία υποταγή που οι Έλληνες κατά κανένα τρόπο δεν θα μπορούσαν να ανεχθούν. Η υποταγή στα στρατεύματα μίας τριπλής κατοχής που επεβλήθη στην χώρα με στρατηγικό στόχο τον διαμελισμό και το αφελληνισμό της, κυρίως απ’ τους Βούλγαρους, ήταν ασύλληπτη και αδιανόητη για το Ελληνικό πατριωτικό στοιχείο.

Η Εθνική Αντίσταση δεν ήταν απλά και μόνο αποτέλεσμα πατριωτισμού, αλλά πρωτίστως ήταν η μόνη οδός αυτοπροστασίας της Ελληνικής κοινωνίας. Βία, πείνα, εξαθλίωση, τρομοκρατία, απαγορεύσεις, στερήσεις, δέσμευση εθνικού πλούτου, και μέσων παραγωγής, ώθησαν τον Ελληνικό πληθυσμό να συμμετάσχει μαζικά στο κίνημα της Εθνικής Αντίστασης.

Είναι ιστορικά επιβεβαιωμένο άλλωστε, ότι σε χώρες όπου το κόστος της κατοχής είναι δυσβάσταχτο για την κοινωνία, εκδηλώνεται μαζικά, ως κίνημα η Εθνική Αντίσταση.

Ο Ελληνικός λαός, που το φρόνημά του δεν υποδουλώθηκε ποτέ, που διατήρησε μέσα του ζωντανό και άσβεστο το πνεύμα του «ΌΧΙ», που αγωνίστηκε ματωμένα για την λευτεριά του στα πεδία των μαχών, δεν ήταν ποτέ δυνατό να «κοιμηθεί» τις μαύρες μέρες της κατοχής.

Η Εθνική του Αντίσταση, ήταν πρωτίστως θέμα αξιοπρέπειας. Δεν ήταν θέμα κόστους – ωφέλειας.

Η Εθνική αντίσταση ήταν αυθόρμητη έμπνευση για τον Ελληνικό λαό. Έδωσε πνοή και νόημα στην ζωή χιλιάδων νέων ανθρώπων.

Απετέλεσε έντονη πηγή ανησυχίας για τις κατοχικές δυνάμεις. Δολιοφθορές σε συγκοινωνιακά δίκτυα, επιθέσεις σε μεταλλεία και ορυχεία ανεφοδιασμού Γερμανικού στρατού δημιούργησαν τεράστια προβλήματα στην Γερμανική μηχανή.

Τα αντίποινα των Γερμανών ήταν τόσο σκληρά και μαζικά επειδή ακριβώς η Εθνική Αντίσταση είχε λάβει χαρακτήρα κοινωνικής εξέγερσης.

Τα αντίποινα δεν τα προκάλεσε η Εθνική Αντίσταση αλλά η λογική της βίας των κατοχικών στρατευμάτων, που εφάρμοσαν την αρχή της συλλογικής ευθύνης και της ασύμμετρης απάντησης, καθώς και μία φυλετική θεώρηση που υποβίβαζε την ζωή των Ελλήνων πολιτών ως ανάξια ύπαρξης.

Ούτε είναι αλήθεια ότι η Ε.Α. γέννησε τον μετέπειτα εμφύλιο πόλεμο. Η ιστορία έχει καταγράψει ότι οι εμφύλιες συγκρούσεις ανάμεσα σε Αντιστασιακές οργανώσεις παρά την ρητορική οξύτητα ήταν δευτερεύουσας σημασίας. Οι αιματηρές συγκρούσεις αφορούσαν αντιστασιακές οργανώσεις και τάγματα ασφαλείας, με την ιστορία να έχει καταδικάσει τους συνεργάτες των Γερμανών και όχι τους αντιστασιακούς.

Ο πατριωτισμός, η αλληλεγγύη, η πίστη στην συλλογική δράση και στο όραμα της κοινωνικής δικαιοσύνης, η υπεράσπιση της Ελληνικής κοινωνίας απέναντι στην κατοχική εξουσία, ήταν καρποί της Εθνικής αντίστασης του Ελληνικού λαού.

Αλλά και σε πολιτικό επίπεδο ποιος μπορεί να αγνοήσει ότι χάριν της ομόθυμης και μαζικής Εθνικής αντίστασης ευρύτατα κοινωνικά στρώματα αποκλεισμένα πριν από την πολιτική ζωή, εισήλθαν σ’ αυτήν δυναμικά με στόχο την αλλαγή της κοινωνίας.

Δεν ήταν μία κοινωνική επανάσταση απότοκη κάποιου σχεδίου για πρόκληση εμφυλίου πολέμου. Ήταν το αποτέλεσμα μίας δυναμικής που η ίδια η απουσία κράτους στα κατοχικά χρόνια διαμόρφωσε, μαζί με την ριζοσπαστικοποίηση της γεμάτης κακουχίες Ελληνικής κοινωνίας.

Εν κατακλείδι: Ενστάλαξε στην ιστορική συνείδηση της Ελληνικής κοινωνίας ότι η Εθνική Αντίσταση ήταν συλλογικό καλό και όχι δεινό.

Δεν είναι τυχαίο που ο ίδιος ο μετέπειτα Συντακτικός Νομοθέτης, στο Σύνταγμα του 1975 εναποθέτει με το άρθρο 120 την τήρηση του Συντάγματος στον πατριωτισμό των Ελλήνων και τους θυμίζει ότι δικαιούνται και υποχρεούνται να αντιστέκονται με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει με την βία. Ο ίδιος ο Έλλην Συντακτικός νομοθέτης είναι Αντιστασιακός!!! Τον ακολούθησε δε και ο κοινός Νομοθέτης που με τον Ν 1285/1982 αναγνώρισε την Εθνική Αντίσταση του Ελληνικού λαού εναντίον των στρατευμάτων κατοχής 1941 – 1944 και καθιέρωσε την επέτειο του Γοργοπόταμου (25 – 11 – 1942) ως επίσημη εορτή της, τέτοια μέρα κάθε χρόνο.

Δρόμοι και πλατείες της χώρας μας φέρουν τιμητικά το όνομα της Εθνικής Αντίστασης, ενώ πολλά είναι τα μνημεία που έχουν ανεγερθεί στην μνήμη επώνυμων αντιστασιακών.

Στην ίδια μας την πόλη, η οδός των 118 αποτελεί ονοματοθεσία μνήμης στους 118 εθνομάρτυρες που με το αίμα τους τα χρόνια της Εθνικής αντίστασης πότισαν ιδανικά και αξίες τα οποία διέσωσαν την Εθνική μας αξιοπρέπεια και υπερηφάνεια.

Διότι κανείς δεν είπε ποτέ ότι οι Έλληνες έσκυψαν το κεφάλι, ότι «κιότεψαν», ότι υποδουλώθηκαν.

Η ιστορία κατέγραψε ότι οι Έλληνες αντιστάθηκαν στους κατακτητές.

Σεβασμιότατε: Από «άμβωνος» ξεκίνησα να ομιλώ, από «άμβωνος» κλείνω. Η εκκλησία της Ελλάδος, η Ιερά Μητρόπολης Μονεμβασίας και Σπάρτης μου έδωσε βήμα ώστε να έχω λόγο την σημερινή ημέρα ένδοξης μνήμης και τιμής. Από εδώ δικαιούμαι να αναφωνήσω: Τιμή και Δόξα στους 118 εθνομάρτυρες του 1943. Τιμή και Δόξα στην Ελληνική Εθνική Αντίσταση.

Υ.Γ. Τον παρόν κείμενο απετέλεσε ομιλία μου την 25 – 11 – 2017 στην ημέρα μνήμης των 118 εκτελεσθέντων Σπαρτιατών στο Μονοδένδρι Λακωνίας και ταυτόχρονα στην ημέρα εορτασμού της Ελληνικής Εθνικής Αντίστασης.
Ανέτρεξα σε πηγές και με συνείδηση Έλληνα απεικόνισα και νοηματοδότησα γεγονότα που ο ιστορικός Νομοθέτης έχει πολύ πριν από εμένα καταξιώσει και αναγνωρίσει.
Ενυπόγραφα αναλαμβάνω την ευθύνη των λεγομένων και γραφομένων μου και φυσικά είμαι ανοικτός σε οποιονδήποτε αντίλογο αρκεί να είναι επώνυμος.
Βαθύτατα θα με λυπήσει και θα με εξοργίσει, εάν βρεθεί Έλληνας να υποστηρίξει ότι αντί της ημέρας της Εθνικής Αντίστασης, θα έπρεπε να έχει καθιερωθεί ο ετήσιος εορτασμός των ταγμάτων ασφαλείας!!!

*Δικηγόρος