Γράφει ο Χρόνης Πολυχρονίου

Στην ελληνική πολιτική σκηνή απουσιάζει ο ουσιαστικός προβληματισμός και κυρίως η αναζήτηση απτών λύσεων για ένα κρίσιμο εθνικό ζήτημα: το δημογραφικό πρόβλημα. Το πρόβλημα αυτό έχει δύο δίδυμες εκφάνσεις, που είναι η υπογεννητικότητα και η μεταναστευτική εκροή κυρίως νέων και μορφωμένων. Οι αρνητικές συνέπειες της δημογραφικής κρίσης είναι ήδη παρούσες και υποσκάπτουν τα κοινωνικά και δημοσιονομικά θεμέλια της χώρας μας. Η γεννητικότητα παρουσιάζει αρνητικές τάσεις επί δεκαετίες. Η μεταναστευτική εκροή των νέων, κυρίως επιστημόνων, είναι ένα φαινόμενο που επιτάθηκε την περίοδο της κρίσης χωρίς να προκύπτουν ενδείξεις αποκλιμάκωσης στην παρούσα χρονική συγκυρία.

Ο Δείκτης Γονιμότητας (ΔΓ) της χώρας από το τέλος του πολέμου έως και τις αρχές της δεκαετίας του ‘80 κατέγραψε υψηλές τιμές κινούμενος μεταξύ 2,2-2,5 παιδιών ανά γυναίκα. Θυμίζουμε εδώ ότι το όριο σταθερής αναπαραγωγής του πληθυσμού είναι περίπου στο 2,1. Κατά τη δεκαετία του 1980 ο δείκτης καταγράφει μια σταθερή και έντονα πτωτική πορεία, έτσι που στα 1989 πέφτει στο 1,4 με αποτέλεσμα η Ελλάδα να εντάσσεται στις χώρες χαμηλής γονιμότητας. Η πτώση συνεχίστηκε και όλη την επόμενη δεκαετία, και το 1999 ο δείκτης μειώνεται στο 1,2 μετατάσσοντας πλέον τη χώρα στις χώρες με πολύ χαμηλή γονιμότητα. Η ακραία αυτή κατάσταση αναστράφηκε σε κάποιο βαθμό τη δεκαετία του 2000, φτάνοντας στα χρόνια προ της κρίσης στο 1,5, εξέλιξη που σε σημαντικό βαθμό οφειλόταν στη μαζική εισροή νέων μεταναστών από τις χώρες των Βαλκανίων.

Δυστυχώς ο δείκτης το 2014 έφτασε στο 1,3. Η υπογεννητικότητα δεν είναι ασφαλώς άσχετη από την κατά την ίδια περίοδο επικρατούσα ακραία ατομικιστική καταναλωτική κουλτούρα στη χώρα μας.

Σύμφωνα με τη Eurostat, μέσα στην τετραετία 2010-2013, περίπου 208.000 Έλληνες πολίτες εγκατέλειψαν την Ελλάδα. Σε αυτόν τον αριθμό πρέπει να προστεθεί ένα περίπου ισοπληθές σύνολο αλλοδαπών που επέστρεψαν από την Ελλάδα στις πατρίδες τους. Η συνολική εκροή Ελλήνων μεταναστών από το 2010 μέχρι τα τέλη του 2015 εκτιμάται ότι κυμαίνεται μεταξύ 280.000 και 350.000 ατόμων. Όλες οι διεθνείς εκτιμήσεις (από τον ΟΟΣΑ, τον ΟΗΕ και την Eurostat) προβλέπουν ότι τα επόμενα 30-40 χρόνια θα υπάρξουν σημαντικές αρνητικές μεταβολές του πληθυσμού της χώρας. Οι εκτιμήσεις αυτές υπολογίζουν τον πληθυσμό της χώρας στα 8,3 εκ. γύρω στο 2050, επαναφέροντας τους αριθμούς στα επίπεδα που βρίσκονταν σχεδόν έναν αιώνα πριν (επισημαίνεται ότι το 1961 ήταν 8,4 εκ.).

Η ζοφερή αυτή εικόνα του δημογραφικού ζητήματος, και ιδίως η προβολή της στο μέλλον, δεν είναι πλήρης αν ληφθούν υπόψη μόνο τα συνολικά πληθυσμιακά μεγέθη. Οι εξελίξεις προ μηνύονται αρκετά δυσμενέστερες εάν προσμετρηθούν και τα στοιχεία σχετικά με την ηλικιακή δομή του πληθυσμού της χώρας στην εξέλιξή του. Ο δυνάμει οικονομικά ενεργός πληθυσμός της χώρας υπέστη δραματική μείωση από το επίπεδο των 7 εκ. στα 4,85,5 εκ το 2015., ενώ ο πραγματικά ενεργός από τα 4,7 εκ. στα 3-3,7 εκ κατά το ίδιο διάστημα .

Μια χώρα την οποία εγκαταλείπουν οι νεότεροι και καλά καταρτισμένοι είναι μια χώρα χωρίς αναπτυξιακό μέλλον. Η ζήτηση ακολουθεί σε γενικές γραμμές τη δημογραφική πτωτική πορεία, συμπαρασύροντας τις συνολικές επενδύσεις, ιδίως αυτές που εξαρτώνται από την ύπαρξη ενός ελάχιστου αξιόλογου ανθρωπίνου κεφαλαίου και αποτρέποντας την επιδιωκόμενη μετάβαση στην οικονομία της γνώσης. Οι αρνητικές επιπτώσεις του δημογραφικού προβλήματος στην αναπτυξιακή προοπτική είναι πολλαπλές, αλλά αξίζει να αναδειχθεί η σχέση του δημογραφικού και του χρέους. Καθώς ο συνολικός και δη ο παραγωγικός πληθυσμός της χώρας θα φθίνει, το κατά κεφαλήν βάρος για την αποπληρωμή του χρέους θα αυξάνει και θα προκαλεί περαιτέρω τάσεις πολιτικό-κοινωνικής διαμαρτυρίας.

Η μέχρι σήμερα απουσία ουσιαστικής ανάδειξης του συγκεκριμένου απειλητικού για το μέλλον προβλήματος είναι ενδεικτική καθώς και της απουσίας ουσιαστικού δημόσιου διαλόγου στη βάση αυτών των δεδομένων και στοιχείων. Στοχευμένα μέτρα, φορολογικών, ασφαλιστικών και λοιπών παροχών (όπως μοριοδότηση προσλήψεων, επιδόματα ανεργίας κλπ) δεν βρίσκονται ακόμη στο τραπέζι της διεκδίκησης του Λαού.

* Τα άρθρα δεν απηχούν απαραίτητα τη γνώμη του notospress.gr