Σκέψεις περί τέχνης και για το τέλος … ερωτηματικά

Γράφει η Νάντια Σκιαδά *

Ο ποιητής Χούγκο Μπάλ σε διάλεξη που έδωσε στη Γκαλερί Νταντά της Ζυρίχης στις 7 Απριλίου του 1917 χαρακτήρισε τον Καντίσκη ως «απελευθέρωση», «παραμυθία», «λύτρωση» και «ηρεμία». Ο μεγάλος Χιλιανός ποιητής Πάμπλο Νερούδα στο «Βιβλίο των ερωτήσεων» αναρωτιέται «Γιατί στις σκοτεινές περιόδους γράφουν με διάφανη μελάνη». Ο Πάμπλο Πικάσσο το 1937 μετά το ξέσπασμα του εμφυλίου στην Ισπανία δημιουργεί το πασίγνωστο έργο του Guernica* εις μνήμην της μικρής ομώνυμης πόλης που βομβαρδίστηκε για την εκπροσώπηση της Ισπανίας στην Διεθνή Έκθεση του Παρισιού λέγοντας «Η ζωγραφική δεν είναι μόνο για να διακοσμεί διαμερίσματα. Η ζωγραφική είναι ένα πολεμικό όργανο άμυνας και επίθεσης απέναντι στον εχθρό »…

Θα μπορούσα να συνεχίσω με παρελθοντικά παραδείγματα – μαθήματα της άρρητης σύνδεσης της τέχνης με τον προβληματισμό, της διαδικασία σκέψης και ενός τέτοιου στροβιλίσματος του νου που τον θέτει πλέον εντελώς ζωντανό, του εσωτερικού πολιτικού «σαρακιού» που ανυψώνει το πνεύμα και πολύ περισσότερο της ενδότερης και πραγματικής ελευθερίας σε πολλές αράδες ακόμα.
Μα τώρα είναι απαραίτητο να περάσω στο παρόν. Ένα παρόν ιδιαίτερα προβληματικό, σχεδόν καινούριο μα και πολύ παλιό και επαναλαμβανόμενο στης ιστορίας τη γραμμή. Σ’ ένα παρόν που μερικούς μπερδεύει, φοβίζει, κλείνει σφίγγει ακόμη πιο πολύ δαγκάνες, σαγόνια και ώμους , σ’ ένα παρόν που μικροί εμείς, ψάχνουμε να βρούμε το νόημα πίσω από μεγάλες ειδήσεις, μεγάλες εικόνες, και βουλευτικά ψηφίσματα και ανήμποροι να εξηγήσουμε στον ίδιο μας τον εαυτό, τραβάμε πιο ψηλά, ως το κεφάλι τη κουβέρτα ιστορικών γεγονότων που δεν ζήσαμε, αλλά αυτών που μάθαμε όπως τα μάθαμε καθένας , να καλύψουμε την αμάθεια που μας προσέφεραν τα σχολεία, τον φόβο που μας προσφέρει η ημιμάθεια, και την ανημποριά μας… Κουκουλωνόμαστε!

Κι έτσι κουκουλωμένοι, μικροί εμείς … συνεχίζουμε της ιστορίας την γραμμή βάφοντάς τη με διάφανη μελάνη …
Κι η κουβέρτα της φοβίας και των κρίσεων πανικού , των διαφόρων νευρώσεων, της κατάθλιψης, του εγκλεισμού και τόσων άλλων ψυχολογικών νοσημάτων ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά να καταπνίξει κάθε «απελευθέρωση», «παραμυθία», «λύτρωση» και «ηρεμία». Τα πάντα!

Μα αν υπάρχει κάτι που μπορεί να αποκαλύψει τον άνθρωπο, να παρασύρει φοβίες και να θεραπεύσει, να απαντήσει σε κανόνες και να προβληματίσει ως προς την ηθελημένη και καλά οργανωμένη ημιμάθειά μας και τελικά να χαρίσει την ηρεμία, αυτό δεν είναι άλλο από τη τέχνη! Αυτή η γηραιά κυρία με το λευκό, χνουδωτό σάλι που σιωπηλά… γνωρίζει… Από πάντα! Έχει σκαφτεί στα θεμέλια του Παρθενώνα, έχει σμιλευτεί στο πρόσωπο του Ερμή, έχει ματώσει στη Νίκη της Σαμοθράκης και υπομένει σαν Θεά απατημένη για τον επαναπατρισμό των παιδιών της, μόνο που αυτά ταξιδεύουν για αλλού, ως λάφυρα ενός άλλου πολέμου, αγέννητου.
Μα η κουβέρτα καλύπτει κι όλο καλύπτει, και εξαφανίζει απ’ το Απολλώνιο φως μαρμαρόγλυπτα στήθη και γλουτούς…

Θα περίμενε κανείς να αισθάνομαι περηφάνια που γεννήθηκα σε μια χώρα όπου χόρεψαν οι μάσκες του Διονύσου τον χειμώνα, και το φως του Απόλλωνα το καλοκαίρι, απ όπου ο Φειδίας χωρίς να γνωρίζει έγινε δάσκαλος παγκόσμιος, να αισθάνομαι περηφάνια που στις σχολές τεχνών ανά τον κόσμο αρχαίοι Έλληνες καλλιτέχνες αναφέρονται καθημερινά ως παράδειγμα προς μίμηση … μόνο που … γνώστης όλων αυτών δεν έγινα στην χώρα μου …

Η Ελλάδα του σήμερα δεν έκανε τίποτα για να την εκτιμήσω! Δεν με δίδαξε την πορεία της τέχνης παρά με απέκλεισε από τον πιο σπουδαίο της ανθό! Και συνεχίζει απροκάλυπτα να το κάνει και δεν ξέρω να πω με σιγουριά αν αυτό γίνεται λόγω αμάθειας, αδιαφορίας ή εσκεμμένα!

Τα τελευταία χρόνια η τέχνη, έχει αποκλειστεί από τις βαθμίδες εκπαίδευσης στις οποίες είναι πλέον απαραίτητη, ενώ προσλαμβάνονται εικαστικοί μόνο στην πρωτοβάθμια – εφόσον αυτοί δεν πληρώνονται από τον κρατικό προϋπολογισμό- να διδάξουν σε συνθήκες τουλάχιστον ακατάλληλες αφού οι υποδομές στα σχολεία για την διδασκαλία αυτών των μαθημάτων είναι παντελώς ανύπαρκτες! Έτσι γυμνάσια και λύκεια και κατά συνέπεια αυριανοί σκεπτόμενοι (?) πολίτες απογυμνώνονται από κάθε είδους ελευθεριακής και κριτικής σκέψης. Πιο συγκεκριμένα από την αρχή της φετινής χρονιάς έχουν γίνει χιλιάδες προσλήψεις αναπληρωτών καθηγητών ειδικοτήτων που το ίδιο το υπουργείο απροκάλυπτα ονομάζει «βασικές» μα 0 προσλήψεις καθηγητών καλλιτεχνικών μαθημάτων ( ειδικότητα με 107 κενά στη δευτεροβάθμια ,τα περισσότερα κενά στη χώρα ) και 0 προσλήψεις καθηγητών μουσικής (η αμέσως επόμενη ειδικότητα με 103 κενά στη χώρα )!
Στην πόλη μας μόνο, αριθμούν 2 κενά καθηγητών καλλιτεχνικών μαθημάτων σε γυμνάσια, ενώ σε τοπικό πάντα λύκειο οι ώρες των εικαστικών καλύπτονται από διορισμένη εικαστικό σε άλλο σχολείο με υπερωρίες!
Νομίζω είναι εύλογο να αναρωτηθούμε,

Γιατί αυτή η απαξίωση των μαθημάτων τέχνης ειδικά σήμερα;

Γιατί αυτή η καθηλωτική σιωπή ως προς τους συγκεκριμένους τομείς;

Γιατί η εύρεση της νέας ονομασίας των τομέων αυτών ως «Μη βασικών ειδικοτήτων»;

Και εν τέλει … Γιατί η άλλοτε Ελλάδα των τεχνών να θέλει να κάνει την τέχνη να σιωπήσει;

Ως εικαστικός αλλά και ως εκπαιδευτικός, η σκέψη μου δεν μπορεί παρά να οδηγηθεί στο ότι …

Αν δεν μορφώσουμε τους σημερινούς νέους, η κουβέρτα θα μας καλύπτει όλο και περισσότερο… θα μας πνίξει!
Και δεν αναφέρομαι σε πανεπιστημιακούς τίτλους και μεταπτυχιακά! Δεν αναφέρομαι σε μια γνώση στυφή, ξερή και σκέτη ! Αλλά στην μόρφωση εκείνη που καίει, λιώνει ερωτήματα, κάνει τον νου να στροβιλίζεται και να μην υποκύπτει στον φόβο! Αυτή που έχει το θάρρος της γνώμης της και απαντά! Αυτή που απαιτεί!
Αυτό άλλωστε δεν αναζητάμε όλοι για τα παιδιά μας;

Θα κλείσω το κείμενο αυτό που δεν αποτελεί άρθρο, παρά την αποτύπωση σκέψεων μου και την προσπάθεια μου να μοιραστώ ερωτηματικά μαζί σας, (δεν είμαι αρθρογράφος άλλωστε, μήτε συγγραφέας), με δυο φράσεις του Wilhelm Reich από το βιβλίο του, «Άκου ανθρωπάκο»

«Άκου ανθρωπάκο: Ο μόνος υπεύθυνος για την σκλαβιά σου είσαι εσύ ο ίδιος…
Εσύ μονάχα μπορείς να γίνεις ελευθερωτής της σκλαβιάς σου! »


*Εικαστικός/Εκπαιδευτικός ΠΕ08, Μέλος ΕΕΤΕ

** Guernica
Pablo Picasso
1937 Oil on canvas
349 cm × 776 cm
Museo Reina Sofia, Madrid, Spain


Σημ. Μέχρι την ώρα που τελείωνα το κείμενο οι προσλήψεις των ΠΕ08 ήταν μηδενικές. Μόλις πληροφορήθηκα ότι έγιναν 10 προσλήψεις ΠΕ08 με πολύ θολά τα κριτήρια κάλυψης των κενών. Εξηγούμαι: Η Λακωνία συνεχίζει να έχει 2 κενά και εκπαιδευτικό με χρόνια προϋπηρεσίας που μπορεί να καλύψει το ένα, αλλά προτιμήθηκαν άλλες περιοχές και άλλοι εκπαιδευτικοί με μηδενική προϋπηρεσία.
Τα σχόλια… ολόδικά σας!