Γράφει ο Γιάννης Μητράκος

Η Ορθόδοξη Εκκλησία μας, με σοφία, σύνεση και πλήρη κατανόηση για τη φύση και τις ψυχοσωματικές ανάγκες του ανθρώπου, αναπτύσσει μέσα στα πλαίσια του χρόνου τον ετήσιο λειτουργικό κύκλο της ζωής των πιστών της. Πολλές φορές, μάλιστα, όταν η ανάγκη το επέβαλε, πήρε λαϊκά δρώμενα που ξεκινούσαν από την ειδωλολατρική αρχαιότητα, τους άλλαξε εντελώς χαρακτήρα, τα εκχριστιάνισε και τα ενέταξε στη δικη της λατρεία! Άλλοτε πάλι, « κατ’ οικονομίαν» όπως συνηθίζεται να λέγεται, απλώς τα ανέχτηκε, στο βαθμό που δεν επηρέαζαν αρνητικά τους χριστιανούς. Κάτι τέτοιο συμβαίνει και με τις λεγόμενες «Αποκριές», που γιορτάζονται αυτές τις μέρες...

Στην πραγματικότητα «Αποκριές» είναι αυτές της Κυριακής των Απόκρεω κι όπως λέει το όνομά τους απ’ αυτήν την Κυριακή και πέρα απέχουμε από το κρέας, προετοιμαζόμενοι για την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή του Πάσχα! Η επόμενη Κυριακή είναι της Τυροφάγου και με αυτήν τελειώνει και η βρώση των τυροκομικών για να ακολουθήσει η Καθαρά Δευτέρα, η πρώτη νηστίσιμη ημέρα της Σαρακοστής.

Εμείς, βέβαια, από την Κυριακή του Ασώτου και μετά όλες τις ημέρες τις ονομάζουμε «Απόκριες» και τις θεωρούμε γιορταστικές! Το αποκορύφωμα όλων αυτών των εορταστικών εκδηλώσεων είναι το καρναβάλι δηλαδή μια μεγάλη λαϊκή παρέλαση μεταμφιεσμένων ανθρώπων, που διασκεδάζουν στους δρόμους χορεύοντας, πίνοντας, λέγοντας αστεία και τραγουδώντας! Ακόμα κι αυτή η ιταλική ονομασία, όμως, σημαίνει το ίδιο πράγμα: κάρνε (κρέας) λεβάρε (αίρω) δηλαδή παύση της κρεοφαγίας!

Τέτοιες μέρες θυμάμαι τις αλλοτινές αποκριές εκείνες που έζησα σαν μικρό παιδί μαζί με τους γείτονές μου στη συνοικία του Νέου Κόσμου Σπάρτης. Τότε που η πλειονότητα των ανθρώπων ζούσε σε μικρά πλινθόκτιστα σπίτια με καταπράσινες αυλές και οι δρόμοι ήταν χωματόδρομοι, λασπεροί το χειμώνα και γιομάτοι σκόνη το καλοκαίρι! Τότε που τα παιδιά έπαιζαν με αυτοσχέδια παιχνίδια, οι μανάδες διασκέδαζαν κουτσομπολεύοντας στις ρούγες και οι πατεράδες έδιωχναν την κούραση της ημέρας με ένα ποτήρι κρασί στα φτωχικά κουτούκια της γειτονιάς! Τότε που τα ραδιόφωνα παγκοσμίου λήψεως σκόρπιζαν τους ήχους από τα λαϊκά τραγούδια, τα ρεμπέτικα και τις καντάδες στον αιθέρα!

Αυτές τις μέρες κι εμείς οργανωνόμαστε σε ομάδες κι αρχίζαμε να φτιάχνουμε χαρταετούς και αερόστατα! Όλα με τα χέρια μας! Μερικοί, μάλιστα, από τους μεγαλύτερους ήταν ειδικοί: ο καθένας στον τομέα του! Άλλος στο αερόστατο , άλλος στον χαρταετό! Όλο το απόγευμα, μετά το σχολείο, δουλεύαμε ασταμάτητα, χωρίς να σηκώσουμε κεφάλι! Και το Σαββατοκύριακο βγαίναμε στις αλάνες, μαζεύαμε κλαριά από τα λιόδεντρα, ανάβαμε φωτιά και στήναμε το αερόστατο για να φουσκώσει με ζεστό αέρα! Όταν τράβαγε, ανάβαμε το πετρελαιωμένο στουπί, που κρεμόταν από ένα σύρμα στο άνοιγμά του και το αφήναμε να φύγει ψηλά! Κάποιοι το έπαιρναν από πίσω, φωνάζοντας ενθουσιασμένοι, με την κρυφή ελπίδα να το πιάσουν, όταν θα πέσει κάτω!

Τους χαρταετούς τους πετάγαμε στο μεγάλο γήπεδο του Γυμνασίου Αρρένων Σπάρτης! Γέμιζε ο ουρανός από χρώματα και ο αγέρας από φωνές παιδικές! Αν φύσαγε δυνατά ακουγόταν ο χαρακτηριστικός ήχος από το δυνατό θρόισμα, που έκαναν οι φούντες στ’ αυτιά του αετού και τα σειρήτια στην ουρά του! Με τόσο δυνατό άνεμο ήταν σωστή δοκιμασία να κρατάς την καλούμπα και να προσέχεις μην τυχόν και πέσει κάτω με το κεφάλι!

Σαν νύχτωνε ντυνόμαστε γριές και βγαίναμε παγανιά στα σπίτια της γειτονιάς! Χτυπούσαμε κάτω τις μαγκούρες, κάνοντας διαβολικό θόρυβο, κι επιχειρούσαμε να τρομάξουμε τους νοικοκυραίους. Στα σπίτια, που είχαν μικρά παιδιά, το σχέδιό μας πετύχαινε! Έκλαιγαν απαρηγόρητα μέχρι να φύγουμε! Σπανίως αναγνώριζαν κάποιον απ’ την παρέα μας!

Την ημέρα φορούσαμε τις πιο ετερόκλιτες αποκριάτικες στολές! Έβλεπες κάου μπόη με μάσκα τίγρης, πριγκίπισσα με μάσκα Ζορό και πάει λέγοντας! Όποιος είχε πιστολάκια με καψούλια, βρισκόταν στο επίκεντρο της προσοχής!

Την Καθαρή Δευτέρα το βράδυ, οι περίοικοι του νεκροταφείου του Αη-Γιώργη, άναβαν μια μεγάλη φωτιά, έστηναν τραπέζια με νηστίσιμους μεζέδες, έφερναν νταμιντζάνες με γνήσιο κοκκινέλι και το έστηναν στο χορό! Απέξω γλένταγαν οι ζωντανοί και μέσα «χαίρονταν» οι πεθαμένοι!

Σήμερα, στην εποχή του «εκσυγχρονισμού», όλα αυτά φαίνονται «εκτός τόπου και χρόνου»! Τα καρναβάλια μας έχουν χάσει το παραδοσιακό τους χρώμα κι έχουν γίνει κακέκτυπα του Ρίο Ντε Τζανέιρο! Γι’ αυτό και δεν μπορούν να σκορπίσουν χαρά! Οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίοι θα μπορούσαν να λειτουργήσουν δραστικά, διατηρώντας τον παραδοσιακό χαρακτήρα των αποκριάτικων εκδηλώσεων, κάνουν τα εντελώς αντίθετα! Έτσι, αλίμονο, μαϊμουδίζουμε τις ξένες συνήθειες και χάνουμε τη ρωμέική μας παράδοση!