Προετοιμασία για την επόμενη πανδημία

Γράφει ο Παναγιώτης Τζουνάκος

Συνεχίζεται η ανησυχία, το άγχος και ο φόβος από την επίθεση του αόρατου και ύπουλου εχθρού, που εξαπλώθηκε ταχύτατα και δεν κάνει διακρίσεις σε φυλές και χρώματα, πλούσιους και φτωχούς, ισχυρούς ή όχι. Το σύστημα διαχείρισης της εξουσίας στάθηκε αδύναμο να παρακολουθήσει και πολύ περισσότερο να αντιμετωπίσει την ιική πανδημία και υποτάχθηκε. Οι οικονομικοί παράγοντες και κλινικάρχες, οι εκμεταλλευτές της εργασίας και της ανθρώπινης ζωής και οι υπηρέτες τους, αλαφιασμένοι και ανήμποροι, αφού τα πλούτη της αφαίμαξης και της συσσώρευσης δεν είναι ικανά να τους προστατεύσουν, παρά τη λαίλαπα της εξόντωσης και του αφανισμού από τη ραγδαία εξάπλωση της νόσου εξακολουθούν να είναι αδιόρθωτοι και αμετανόητοι. Προτάσσοντας τις ατομικές ευθύνες ανέσυραν τη βέργα του πιστοποιημένου τιμωρού αποκαλύπτοντας τις βαθιές εσωτερικές τους αστάθειες και τα τεράστια κενά τυπωμένα στην εξουσιαστική περιβολή τους. Έτσι, με ασύνδετες, αποσπασματικές και αψυχολόγητες απαγορεύσεις και προτροπές έμπλεξαν σούβλες, φούρνους και αμνοερίφια, αλλά και νεκροταφεία στην αμήχανη προσπάθειά τους να διασώσουν ό, τι ακόμη μπορεί να σωθεί από το γόητρο και την πρότερη ισχύ τους. Τώρα, ευρισκόμενοι στο χείλος του λάκκου, που οι ίδιοι πολλά χρόνια άνοιγαν προσεύχονται και ελπίζουν το δημόσιο σύστημα υγείας να αντέξει, εκείνο που υπέσκαπταν και πετροβολούσαν, γιατί γνωρίζουν πολύ καλά ότι η κατάρρευσή του θα τους πάρει μαζί του. Ο χρυσός, που πολλά χρόνια τους περιέβαλε με τη λάμψη του πήρε τη θέση που του ταιριάζει, στο μουσείο των παραδοσιακών εκθεμάτων.

Το νέο τοπίο που διαφαίνεται μετά από το πέρασμα του ιού θα διαφέρει σημαντικά από το προηγούμενο. Πολλές θεωρήσεις πάγιες και σταθερές πεποιθήσεις αναστέλλονται και αναπροσαρμόζονται. Η περίσκεψη και ο αναστοχασμός θα αγγίξουν τις μέχρι τώρα αξίες, θα εισβάλλουν στο περιεχόμενο και την ποιότητά τους και θα κρατήσουν ό,τι είναι χρήσιμο και ικανό να συμβάλει στην καλυτέρευση της ζωής των ανθρώπων. Ένα άλλο μοντέλο εργασίας, με σημείο αναφοράς τον ίδιο τον άνθρωπο και τη ζωή του είναι υποχρεωτικό, αφού το υπάρχον απέτυχε, καθώς όχι μόνο δεν κατάφερε να εξισορροπήσει, αλλά διεύρυνε τις ανισότητες και με το δυνατό κλονισμό κατέρρευσε. Η δημιουργία μιας νέας κοινωνίας είναι προ των πυλών που θα βασίζεται στις ηθικές αξίες, τις παραδόσεις και τον πολιτισμό, απαραίτητα στοιχεία σε μια οργανική ευνομούμενη πολιτεία. Οι πολίτες θα αγωνιστούν και θα παλέψουν γι’ αυτό, θα την αποδεχθούν και θα τη στηρίξουν με όλους τους τρόπους, μόνο αν πείσει με εχέγγυα ισότιμης και δίκαιης συμπεριφοράς. Η εμπιστοσύνη απέναντι στους νέους κυβερνώντες επιβάλλεται να χτιστεί σε νέες βάσεις, με αρχές και αξίες καθολικές και αναμφισβήτητες, μια σχέση αποδοχής και ισορροπίας, αφού πρώτα η αισιοδοξία και η προσδοκία σαρώσουν και καθαρίσουν την κοινωνία, από το παλιό και φθαρμένο, το σάπιο και αρρωστημένο που είχε δομηθεί κάτω από τις εντολές των ιδιοτελών συμφερόντων.

Το τι ακριβώς θα μπει στη θέση του παλιού είναι δύσκολο από τώρα να προβλεφθεί. Η νέα οικονομική ανέχεια και εξαθλίωση που φαίνεται να διαμορφώνονται, να κατακλύζουν και να αγκαλιάζουν ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα της παγκόσμιας κοινότητας, θα φέρουν αντιδράσεις, συγκρούσεις και στάσεις, ισχυρές ανακατατάξεις και ανατροπές, με νέες κοινωνικές και οικονομικές φόρμες, όπου η εφαρμογή τους θα απαιτήσει πολύ χρόνο. Εδώ η συμβολή του καθένα θα είναι καθοριστική. Το άτομο πρέπει να απαλλαγεί από εκτιμήσεις και σταθερές που είχε μέχρι τώρα οδηγό στη ζωή του. Το τρέξιμο πίσω από τα χαρτονομίσματα, τα δολώματα των ψαράδων της ολιγαρχίας και ο ανεξέλεγκτος, υπέρμετρος και παράφρων ρυθμός της παραγωγής και της συσσώρευσης χρήματος πρέπει να σταματήσουν. Ο αθέμιτος ανταγωνισμός, ο άκρατος πλουτισμός, που δήθεν διαμορφώνουν διακρίσεις και συμπεριφορές, που παρουσιάζονται σαν μορφές ανωτερότητας και καταξίωσης, δεν είναι τίποτα άλλο από εμφυτεύματα αλλοίωσης της συνείδησης και του σκοπού του πραγματικού ανθρώπου. Η ψευδαίσθηση της ανωτερότητας εδραιωμένη, σχεδόν πάντα στο βάθρο της ανηθικότητας, της ψευτιάς και της ανομίας συμπράττει με την ευχαρίστηση και την ευτυχία, την απόλυτη ικανοποίηση. Ο καρπός αυτός, γέννημα της οικονομικής και κοινωνικής ουτοπίας, επενδυμένος και στεφανωμένος με τις δάφνες των ισχυρών χαμογελάει περήφανα για τη στάση και τα επιτεύγματά του, σκύβει και προσκυνάει τους ανωτέρους του, αποδέχεται την κυριαρχία τους και χαμογελάει, όταν το ραίνουν με τα πονηρά μειδιάματα της χλεύης, της περιφρόνησης και της κοροϊδίας. Το φαινότυπο αυτό της κοινωνικής και της οικονομικής κατάκτησης φαιδρό αποτύπωμα της ανθρώπινης υποτακτικότητας της υπακοής και της υποταγής χαριεντίζεται και ασπάζεται τη δεξιά των αφεντικών του, υποκλίνεται στις άριστες επιδόσεις τους και γίνεται σημαιοφόρος των ενεργειών και των πρακτικών τους.

Όλοι είμαστε ίδιοι απέναντι στον εαυτό μας και τους άλλους. Είμαστε η αντανάκλαση των πραγματικών ειδώλων μέσα στον καθρέφτη της κοινωνίας, όπου η συμβίωση επιβάλλεται να είναι υποχρεωτική για να είναι η βίωση κανονική. Η οποιαδήποτε εξαίρεση, τάση αποστροφής, απόρριψης ή διαφυγής είναι μια ρωγμή στα θεμέλια της ανθρώπινης συγκρότησης και της ύπαρξης. Είναι άρρηκτοι οι δεσμοί που μας συνδέουν όλους μεταξύ μας από τότε που φτιάξαμε κοινότητες και αργότερα κοινωνίες. Όλοι μαζί με γνώμονα το κοινό συμφέρον θα καθορίσουμε με σαφήνεια τον προορισμό και τον σκοπό μας, θα επανεξετάσουμε και θα αναπροσαρμόσουμε θεσμούς, νόμους και κανόνες. Να επαναφέρουμε και να επανασυστήσουμε τους ακατάλυτους παραδοσιακούς δεσμούς, να διαφυλάξουμε τα έθιμα και να συντηρήσουμε και να επεκτείνουμε τη φιλία ανεξάρτητα από χρώμα, φυλή, φύλο, με μετριοφροσύνη και ισοτιμία. Οι παλιές αντιλήψεις και σκέψεις περί ζωής που υπήρχαν – για τους περισσότερους δεν υπήρξαν ποτέ – πρέπει να δρομολογηθούν σε νέους στόχους και οράματα, με νέες επιλογές, αξιακές συμπεριφορές και πρακτικές, που θα προσγειώσουν και θα σταθεροποιήσουν τα μετέωρα και φαντασμένα κατασκευάσματα, τα πλανημένα και καθοδηγούμενα υπάκουα και υποτακτικά και θα τα μεταφέρουν από τα ανήλιαγα στενά της πεζοδρομιακής εξορίας στην κανονικότητα, την πραγματική ζωή. Έτσι, η επόμενη πανδημία θα αργήσει και θα είναι πιο εύκολη η αντιμετώπισή της. Γιατί η οργάνωση της κοινωνίας θα είναι πιο συμπαγής, πιο αληθινή, περισσότερο ικανή και αποτελεσματική.