Γράφει ο Λευτέρης Κουσούλης* /tovima.gr

Μοιάζει με φυσική κατάσταση η τροπή των ανθρώπων προς την απλούστευση και τη σπουδή αποδοχής κάθε απλουστευτικής ερμηνείας. Την οδό αυτή αγαπάει στη διαδρομή η εξουσία και την υιοθετεί ως μέθοδο. Μια απλή και απλοποιημένη συνθήκη, βέβαιη και σταθερή, μη αμφισβητούμενη, είναι μια ιδανική περίσταση κυριαρχίας. Η συμμόρφωση των πολλών στα παραδοσιακά και αυτονόητα σχήματα διευκολύνει την αντοχή τους στο χρόνο. Τα στερεότυπα αυτά διεκδικούν να καθορίσουν τη συμπεριφορά μας.

Στις εκλογές προβάλλουν στον καθημερινό λόγο ποικίλες τέτοιες απλουστεύσεις, που με τη δύναμη του στερεότυπου, άκαμπτα και άκριτα, επιχειρούν να προσανατολίσουν τη σκέψη, να επιβάλλουν ερμηνείες της εκλογικής συμπεριφοράς και να περιορίσουν την πολιτική λειτουργία σε μηχανικό φαινόμενο. Πέρα από τον αφορισμό «η πόλωση συσπειρώνει» τα συνήθη προεκλογικά στερεότυπα έχουν μεγαλύτερες φιλοδοξίες. Στην κορυφή της σχετικής πλάνης βρίσκεται η επαναλαμβανόμενη πρόταση « οι άνθρωποι ψηφίζουν με την τσέπη τους». Έχουμε εδώ μια σύγχρονη εκδοχή της αυθόρμητης γνώσης, που σε άλλες εποχές οδήγησε στην πεποίθηση ότι η γη είναι επίπεδη.

Έχουν γραφτεί χιλιάδες σελίδες στην αναζήτηση απάντησης στο ερώτημα «πώς ψηφίζουν οι άνθρωποι;». Και θα γραφτούν και θα γράφονται όσο υπάρχουν εκλογές. Η εκλογική συμπεριφορά είναι μια σύνθετη υπόθεση, δεν καθορίζεται ποτέ από έναν παράγοντα, είναι το αποτέλεσμα ενός μείγματος, μιας μίξης, μιας συμπλοκής ποικίλων συντελεστών. Ιδεολογική αφετηρία, αφομοιωμένη αντίληψη, βιωμένη ζωή. Ως καταστάλαγμα και αποτίμηση της εμπειρίας, σε μια πάντα μοναδική, ανόμοια και διαφορετική κάθε φορά πολιτική συνθήκη, εκφράζονται σε μια κάλπη μια συγκεκριμένη στιγμή.

Τα στερεότυπα και η άκαμπτη φύση τους δεν αντέχουν τη σύνθετη διάσταση των πραγμάτων ούτε υποψιάζονται την ανομοιότητα των ατόμων και του καιρού που κάθε φορά ενυπάρχει στη συνθήκη μιας εκλογικής αναμέτρησης. Η εποχή παρέχει στη δυσκολία αυτή εύκολες διεξόδους. Τα κοινωνικά δίκτυα και ο εντυπωσιασμός τους. Εκεί μπορεί να βρεθεί μια εύκολη απάντηση στην αγωνία της ψήφου. Το Τικ Τοκ, στο Τικ Τοκ, υπάρχει η απάντηση! Ο ευρηματικότερος στο συγκεκριμένο μέσο έχει προβάδισμα στην κάλπη μας λέει το τελευταίο προεκλογικό στερεότυπο της εποχής.

Η στερεοτυπική ατμόσφαιρα που χαρακτηρίζει μια προεκλογική φάση συχνά εγκλωβίζει προεκλογικές καμπάνιες στο συνόλό τους. Τις τοποθετεί σε μια βάση συμβατικότητας, και τυπικού πολιτικού λόγου, εκεί που η κρατούσα συνθήκη μπορεί να απαιτεί έναν πιο ουσιαστικό και καινοτόμο λόγο, μη επαναληπτικό, πέρα από τον καθιερωμένο και αναμενόμενο, νεωτερικά επεξεργασμένο. Ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η προεκλογική καμπάνια του ΠΑΣΟΚ. Σε μια υπαρξιακή αναμέτρηση, με τη δεύτερη θέση ως διακηρυγμένο στόχο, το ΠΑΣΟΚ είναι παγιδευμένο σε μια παλαιά εκδοχή του εαυτού του, με οδηγό το στερεότυπο της «ευθύνης», την ανάμνηση παλαιών εποχών και την ατολμία σχεδιασμού και επαγγελίας μιας ευρύτερης και συγκεκριμένης ανατροπής, ξεκινώντας από τα στερεότυπα για το ίδιο. Όπου επικρατούν τα παραδοσιακά αποδεκτά, εκλογικά ωφελούνται οι παραδοσιακοί εκφραστές τους. Να ένα ακόμη στερεότυπο, θα έλεγε δίκαια κανείς!

(*) Ο Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας